KLASA I Technikum

PRZEDMIOT: Przysposobienie czytelniczo - informacyjne

PROWADZĄCY: Marzena Popek

TEMAT LEKCJI: Z dziejów książki

TYP LEKCJI: ćwiczeniowa, eksponująca, problemowa

CELE LEKCJI:

1. Ogólny: zapoznanie z dziejami książki od starożytności po współczesność ze szczególnym uwzględnieniem zmian formy książki.
2. Operacyjny: uczeń po lekcji:

1. rozumie:

• • znaczenie pojęć: zwój, kodeks, inkunabuł,
  • zasady sporządzania książek w starożytności, w średniowieczu
    i nowożytnych,
  • uznaje, że los książek uzależniony jest od biegu historii,
  • trud ludzi kształtujących dzieje książki i ich wyczucie piękna,

1. pamięta:

• • terminy: zwój, kodeks, inkunabuł, e-book,

1. potrafi:

• • opisać dzieje książki,
  • sprawniej posługuje się Słownikiem języka polskiego,
  • na podstawie wykonanych ćwiczeń sporządzić mind-mapy,
  • sprawniej posługiwać się techniką dramy.

METODY PRACY

1. Podające (informowanie):

• • pogadanka
  • wyjaśnienie
  • rozmowa kierowana.

1. Eksponująca (przeżywanie):

• • samodzielność w budowaniu scenek (drama)
  • zobaczenie fragmentu filmu Imię róży Umberto Eco
  • oglądanie albumów.

1. Praktyczna (działanie):

• • słoneczko
  • wyszukiwanie informacji w wydawnictwach informacji bezpośredniej.

1. Problemowe (odkrywanie):

• • sporządzanie mind-mapów
  • burza mózgów.

POMOCE DYDAKTYCZNE

• czyste karteczki; magnesy
• karteczki z poleceniami dla uczniów
• Słownik języka polskiego PWN. Red. M. Szymczak. Warszawa 1993.
• program komputerowy Historia świata
• mapy ścienne: Starożytny Wschód i Średniowieczna Europa
• tablica poglądowa.

PLAN LEKCJI

TOK LEKCJI

I. CZĘŚĆ WSTĘPNA

II. PODSTAWOWA

1. Burza mózgów - uczniowie na karteczkach odpowiadają na polecenia nauczyciela "Kiedy myślę o dziejach książki przychodzi mi na myśl...". Przytwierdzanie karteczek do tablicy.
2. (ewentualne odpowiedzi: tabliczki gliniane, papirus, papier, pismo, Starożytny Egipt i Grecja, skryba, Biblia Gutenberga).

   Dzieje książki: (analiza tablicy poglądowej) - pogadanka nauczyciela

   Szukanie na mapach państw i miast istotnych dla dziejów książki: Egipt, Nil, Pergamon; Europa średniowieczna: Moguncja, Kraków, Warszawa.

3. Podział na grupy. Uczniowie losują karteczki z poleceniami na temat formy książek. Wyjaśnianie pojęć według Słownika języka polskiego, EWOK-u oraz albumów:

• • tabliczka gliniana i woskowa
  • zwój papirusu
  • kodeks (papirusowy, pergaminowy)
  • inkunabuły
  • starodruki
  • zbiory audiowizualne.

1. Przegląd informacji i ilustracji na komputerze (Historia ŚwiataR KulturaR Pismo):

1. 1. początki pisma (piktogramy wyryte na glinianej tabliczce ok. 2900 lat p.n.e.),
   2. papirus (egipski papirus z ok. 1100r p.n.e.R pismo egipskie i chińskie, księga zmarłych),
   3. pergamin (hebrajska Biblia),
   4. papier (produkcja papieru),
   5. iluminowane manuskrypty (poj. iluminacja,
   6. druk,
   7. maszyna do pisania,
   8. edytor tekstu.

1. Prezentacja wiedzy:
2. Każda grupa przedstawia zebrane informacje. Mówi o obszarze występowania danej formy książki, okresie historycznym, cywilizacji, rozwoju pisma. Zastosowano tutaj elementy dramy, gdyż uczniowie wchodzą w rolę.
3. Dyskusja na kartkach - słoneczko

• zwój

• • wykonany był z papirusu lub jedwabiu,
  • rodzaje pisma to przede wszystkim egipskie hieroglify, chińskie pismo,
  • okres występowania ...

• tabliczka

• • wykonana była z gliny lub wosku,
  • rodzaje pisma to przede wszystkim pismo klinowe oraz alfabet grecki i łaciński,
  • okres występowania...

• kodeks

• • występuje w Rzymie, krajach średniowiecznej Europy,
  • miał formę zszytych kart z pergaminu lub papieru,
  • początkowo był pisany ręcznie, później drukowany,
  • forma kodeksu, która przetrwała do dziś to książka drukowana,

• inkunabuł

• • druk wydany przed rokiem 1501 (od czasu wynalezienia druku),
  • wzorowanie książki drukowanej na rękopiśmiennej,
  • bogate zdobnictwo ręczne (inicjał, iluminacje),
  • dane dotyczące zawartości i powstania dzieła zamieszczone w kolofonie,

• starodruk (stare druki)

• • wydawnictwa opublikowane do końca XVIII w.,
  • obejmują także inkunabuły,
  • ręczne wytwarzanie wszystkich składników,

• zbiory audiowizualne

• • kasety magnetofonowe,
  • kasety wideo, płyty kompaktowe, dyskietki komputerowe,
  • e-booki (książki elektroniczne, cyfrowa wersja rozpowszechniana głównie przez internet).

1. Fragmenty filmu Umberto Eco Imię róży.
2. Białe kruki
3. Nauczyciel nawiązuje do formy edytorskiej rękopiśmiennych kodeksów pergaminowych oraz inkunabułów (fragmenty filmu; Bibliotheca Corviniana: biblioteka króla Macieja Korwina. Wrocław 1981).
   Zadaniem uczniów jest określenie formy ozdób inicjałów i iluminacji oraz ich tematyki. Rodzaje ozdób: motywy kwiatowe, zwierzęce, religijne, wężyki. Na iluminacjach przedstawia się tematykę związaną z treścią książki.
   Uczniowie stają w kręgu. Ich zadaniem jest odtworzenie wybranego przez siebie ozdobnego inicjału za pomocą techniki rzeźby.
   Uczniowie odliczają do trzech. "Jedynki" wchodzą w rolę rzeźbiarzy, "dwójki" i "trójki" - materiału rzeźbiarskiego.
   Po wykonaniu ćwiczenia uczniowie omawiają je, wymieniając literę, którą odtwarzali, rodzaje wykorzystanych ozdób oraz przeżycia z tym związane.

III. CZĘŚĆ KOŃCOWA

1. Podsumowanie przez nauczyciela.
2. Sporządzanie map pamięci przez uczniów - podsumowanie nabytej na zajęciach wiedzy i doświadczeń.

BIBLIOGRAFIA

Buzan T.: Supermind. Warszawa 1990.

Dagiel G.: Operacjonalizacja celów lekcji bibliotecznej. "Biblioteka w Szkole" 1997 nr 2 s.2-4.

Dziedzic A., Pichalska J.: Drama na lekcjach języka polskiego w szkole średniej. Wyd.2 popr. Warszawa 1995.

Kopczewski J.: 500 zagadek dla miłośników książek. Wyd.2. Warszawa 1969.

Maciejek A.: Drama na lekcjach przysposobienia czytelniczego i informacyjnego (konspekty zajęć). "Biblioteka w Szkole" 1997 nr 4 s.5-11.

Matusiak A.: Drama na lekcjach języka polskiego w szkole średniej: scenariusze. Warszawa 1998.

Miller M.: Ludendo discimus. "Biblioteka w Szkole" 1996 nr 9 s.1-8.

Osięgłowski J.: Najdawniejsza postać książki. "Oświata i Wychowanie" 1985

nr 18 s.30-37.

Rybandt S.: Średniowieczna książka rękopiśmienna w Europie. "Oświata i Wychowanie" 1985 nr 18 s.38-44.

Zeler A.: Biblioteki w starożytności: konspekt lekcji bibliotecznej dla pierwszej klasy liceum. "Biblioteka w Szkole" 2000 nr 11 s.12-13.

Opracowała:

mgr Marzena Popek