Bibliografia - wyższy stopień
wtajemniczenia Konspekt zajęć dla klasy I liceum profilowanego o profilu zarządzanie informacją |
Cel ogólny: Zainspirowanie do
samodzielnego poszukiwania przez uczniów informacji w bibliografiach.
Cele operacyjne:
Uczeń po lekcji rozumie:
v znaczenie pojęcia
bibliografia i opis bibliograficzny.
Uczeń po lekcji pamięta:
v rodzaje
bibliografii,
v jakiego typu
informacje można odnaleźć w bibliografiach,
v jakie są różnice
pomiędzy bibliografią a katalogiem.
Uczeń po lekcji potrafi:
v wymienić
podstawowe bibliografie,
v wybrać
odpowiednio do swych potrzeb bibliografie i znaleźć w nich
poszukiwane materiały,
v skorzystać z
bibliografii na CD-ROM-ach (Przewodnik Bibliograficzny, Bibliografia
Zawartości Czasopism).
v skorzystać z
bibliograficznych baz danych w Internecie.
Podające: pogadanka, wyjaśnienie,
rozmowa kierowana, analiza plansz.
Praktyczna: wyszukiwanie
informacji w BZCz, Przewodniku Bibliograficznym i Internecie.
v Plansza Rodzaje
bibliografii (na kartkach do rozdania uczniom).
v Egzemplarze BZCz
i Przewodnika Bibliograficznego.
v Mały słownik
języka polskiego. Warszawa 1994, s.47-48.
v Internet.
1. Przywitanie uczniów i wyjaśnienie
tematu lekcji. Odczytanie cytatu nt. jaką rolę pełni
bibliografia (według Michała Jagły - księgarza - bibliografa)?
Bibliografia pełni w rozległym
świecie książek podobną rolę, jaką w nieznanej okolicy
odgrywa przewodnik turystyczny, w terenie - mapa, w świecie roślin
i zwierząt - klucze oznaczania roślin i zwierząt, na obszarze
wiedzy ogólnej lub specjalnej - encyklopedie, słowniki rzeczowe
itp.
Wyjaśnienie nauczyciela:
Termin bibliografia wywodzi się od greckich słów: biblion (byblos)
- książka oraz graphein - pisać, opisywać.
Poszukiwania w Małym słowniku języka
polskiego:
Bibliografia oznacza:
v rejestrowanie i
opisywanie rękopisów i druków według określonych zasad,
v uporządkowany
według działów, chronologicznie lub alfabetycznie, spis dzieł
z najważniejszymi danymi o każdym (autor, tytuł, miejsce, rok
wydania),
v dziedzina wiedzy
dotycząca nauki o książce, zajmująca się badaniem i opisywaniem
książki w celach praktycznych i naukowych.
2. Notatka w zeszytach:
Bibliografia <gr.>: biblion (biblios) - `książka`;
graphein - `piszę`.
1) Uporządkowany
spis dokumentów, sporządzony według określonych zasad, spełniający
określone zadania informacyjne.
2) Umiejętność
sporządzania spisów.
3) Jedna z dziedzin
nauki o książce: teoria bibliografii.
3. Pogadanka nauczyciela: Główne
przewodniki po zbiorach danej biblioteki - katalogi, są
niewystarczające, aby odnaleźć wszystkie tytuły książek,
czasopism i artykułów w nich zawartych. Dlatego zrodziła się
potrzeba uzupełnienia orientowania się w świecie książek,
nowości wydawniczych. Nikt nie potrafiłby opanować dziesiątków
tysięcy tytułów i nazwisk. Z pomocą przychodzi pracownikom
informacji i szerokich kręgów czytelników - bibliografia.
Różnice pomiędzy katalogiem a bibliografią:
Katalog |
Bibliografia |
To spis dokumentów |
|
1) Jest
spisem zbiorów danej biblioteki. 2) Z
katalogu korzysta użytkownik, który chce dowiedzieć się,
jakie dokumenty na dany temat znajdują się w danej
bibliotece. |
1) Jest
spisem książek i artykułów bez względu na miejsce
ich przechowywania. 2) Z
bibliografii korzysta użytkownik, który chce dowiedzieć
się, jakie dokumenty istnieją na dany temat. |
4. Rodzaje bibliografii - analiza tabeli,
wklejenie do zeszytów.
Kryterium podziału |
Rodzaje
bibliografii |
Zakres i zasięg
nieograniczony lub ograniczony |
1. Bibliografie
ogólne (rejestrują piśmiennictwo ze wszystkich
dziedzin wiedzy, np. Bibliografia polska Estreicherów). 2. Bibliografie specjalne (rejestrują piśmiennictwo
związane z jedną dziedziną, zagadnieniem, instytucją
czy osobą, np. Bibliografia historii Wielkopolski A. Wojtkowskiego;
Bibliografia Fryderyka Chopina. Warszawa 1949; Bibliografia
harcerska 1911-1960. Warszawa 1981). |
Metoda doboru
materiału |
1. Bibliografie
kompletne (rejestrują wszystkie materiały dotyczące
określonej dziedziny). 2. Bibliografie
selekcyjne (zawierają wybór ważniejszych publikacji,
np. Bibliografia etnografii Śląska w zarysie.
Katowice 1966). |
Metoda sporządzania
opisu |
1. Bibliografie
prymarne (opisów materiału dokonuje się z autopsji). 2. Bibliografie pochodne (przejmują opisy
z innych spisów bibliograficznych, np. z bibliografii
narodowej). |
Rodzaj opisów
dokumentów |
1. Bibliografie
rejestracyjne (uwzględniają podstawowe elementy opisu,
np. Przewodnik Bibliograficzny). 2. Bibliografie adnotowane (oprócz opisów
bibliograficznych zawierają krótkie informacje o ich
treści). |
Zasięg
chronologiczny |
1. Bibliografie
retrospektywne (rejestrują to, co już się ukazało, np.Bibliografia
Literatury Polskiej "Nowy Korbut"). 2. Bibliografie bieżące (rejestrują
aktualnie ukazujące się pismiennictwo, np. Przewodnik
Bibliograficzny). 3. Bibliografie prospektywne (zawierają
informacje o planach wydawniczych, np. Zapowiedzi
Wydawnicze). |
Zasada doboru
materiału według treści lub cech wydawniczo-formalnych |
1. Bibliografie
treściowe (dziedzin, zagadnień). 2. Bibliografie wydawniczo-formalne (w zależności
od formy wydawniczej występują w postaci wydawnictwa
zwartego, czasopisma, załącznika do dzieła -
bibliografia załącznikowa, literatura przedmiotu,
literatura cytowana, elektroniczne bazy danych na CD-ROM-ach;
zestawienia bibliograficzne opracowywane przez biblioteki). |
UWAGA: Bibliografia załącznikowa (inaczej -
kryptobibliografia, literatura przedmiotu) - to wykaz książek i
artykułów, z jakich skorzystał autor piszący określona pracę.
Bibliografię powinny zawierać wszystkie prace naukowe i popularnonaukowe.
Bibliografia taka jest ponadto świadectwem uczciwości autora
pracy.
5. Omówienie układu treści bibliografii.
Podstawą każdej bibliografii
są opisy bibliograficzne dokumentów. Każdy opis podaje dane
umożliwiające identyfikację dokumentu, a w tym:
v nazwę autora (imię
i nazwisko, pseudonim, kryptonim),
v tytuł dzieła,
v oznaczenie
kolejności wydania,
v miejsce i rok
wydania,
v liczbę stron.
Opisy dokumentów porządkuje się według określonego
porządku:
v alfabetyczny (według
alfabetycznej kolejności nazw autorów),
v chronologiczny (według
roku wydania dokumentu),
v rzeczowy (według
działów [systematyczny] lub zagadnień [przedmiotowy]),
v krzyżowy (połączenie
kilku porządków w jednym układzie, np. alfabetycznego z przedmiotowym).
Sprawne korzystanie z bibliografii umożliwiają
elementy uzupełniające zrąb główny, czyli sam spis
bibliograficzny. Do takich elementów zaliczamy m.in.:
v indeksy
autorskie, tytułowe, przedmiotowe, systematyczne,
v spis rzeczy,
ukazujący układ zrębu głównego (np. wykaz działów).
6. Bieżąca bibliografia narodowa - jest
opracowywana przez Instytut Bibliograficzny Biblioteki Narodowej
i w jej skład wchodzą:
v Przewodnik
Bibliograficzny, czyli urzędowy wykaz druków
wydanych w Polsce, który ukazuje się jako tygodnik od 1948r.
Szereguje on piśmiennictwo w układzie systematycznym UKD.
v Bibliografia
Zawartości Czasopism (BZCz) - rejestruje zawartość
wybranych czasopism (artykuły, recenzje itp.) od 1951 r. BZCz
podaje głównie zawartość czasopism o charakterze naukowym,
popularnonaukowym, fachowym, społeczno-kulturalnym ukazujących
się z różną częstotliwością (od tygodników po roczniki).
W BZCz uwzględnia się także wybrane dzienniki (Rzeczpospolitą
i Gazetę Wyborczą).
v Bibliografia
Wydawnictw Ciągłych - rejestruje czasopisma ukazujące się
w Polsce (od dziennika do rocznika) oraz czasopisma ukazujące
się nieregularnie, wydawnictwa zbiorowe, kalendarze i
sprawozdania. Ukazuje się od 1960 r.
v Polonica
Zagraniczne - jest to rocznik zawierający opisy publikacji
wydawanych za granicą w języku polskim, a także napisanych lub
opracowanych przez Polaków lub tematycznie związanych z naszym
krajem.
Bibliografia - czym
jest i jak z niej korzystać, s.247-258. W: C. Kwiecień: Od
papirusu do bibliobusu. Katowice 1960.
Bibliografia. Metodyka
i organizacja. Pod red. Z.Żmigrodzkiego. Warszawa 2000.
E. Zeman: Co to jest
bibliografia? W: Edukacja czytelnicza i informacyjna.
Warszawa 1999, s.117-121.
Edukacja czytelnicza i
medialna. Niezobowiązujący słownik niektórych pojęć. "Biblioteka
w Szkole" 2000 nr 3, s.5-6.
G. Sadura: Andrzej
Wajda - człowiek z Oscarem: scenariusz zajęć na temat
wykorzystywania "Bibliografii Zawartości Czasopism".
"Biblioteka w Szkole" 2000 nr 12, s.26-27.
Opracowała Marzena Popek