Cel ogólny: Zainspirowanie do samodzielnego poszukiwania przez uczniów informacji w bibliografiach.

Cele operacyjne:

Uczeń po lekcji rozumie:

v    znaczenie pojęcia bibliografia i opis bibliograficzny.

Uczeń po lekcji pamięta:

v    rodzaje bibliografii,

v    jakiego typu informacje można odnaleźć w bibliografiach,

v    jakie są różnice pomiędzy bibliografią a katalogiem.

Uczeń po lekcji potrafi:

v    wymienić podstawowe bibliografie,

v    wybrać odpowiednio do swych potrzeb bibliografie i znaleźć w nich poszukiwane materiały,

v    skorzystać z bibliografii na CD-ROM-ach (Przewodnik Bibliograficzny, Bibliografia Zawartości Czasopism).

v    skorzystać z bibliograficznych baz danych w Internecie.

Metody

          Podające: pogadanka, wyjaśnienie, rozmowa kierowana, analiza plansz.

          Praktyczna: wyszukiwanie informacji w BZCz, Przewodniku Bibliograficznym i Internecie.

Środki dydaktyczne

v    Plansza Rodzaje bibliografii (na kartkach do rozdania uczniom).

v    Egzemplarze BZCz i Przewodnika Bibliograficznego.

v    Mały słownik języka polskiego. Warszawa 1994, s.47-48.

v    Internet.

Tok lekcji

1. Przywitanie uczniów i wyjaśnienie tematu lekcji. Odczytanie cytatu nt. jaką rolę pełni bibliografia (według Michała Jagły - księgarza - bibliografa)?

          Bibliografia pełni w rozległym świecie książek podobną rolę, jaką w nieznanej okolicy odgrywa przewodnik turystyczny, w terenie - mapa, w świecie roślin i zwierząt - klucze oznaczania roślin i zwierząt, na obszarze wiedzy ogólnej lub specjalnej - encyklopedie, słowniki rzeczowe itp.

          Wyjaśnienie nauczyciela: Termin bibliografia wywodzi się od greckich słów: biblion (byblos) - książka oraz graphein - pisać, opisywać.

Poszukiwania w Małym słowniku języka polskiego:

Bibliografia oznacza:

v    rejestrowanie i opisywanie rękopisów i druków według określonych zasad,

v    uporządkowany według działów, chronologicznie lub alfabetycznie, spis dzieł z najważniejszymi danymi o każdym (autor, tytuł, miejsce, rok wydania),

v    dziedzina wiedzy dotycząca nauki o książce, zajmująca się badaniem i opisywaniem książki w celach praktycznych i naukowych.

2. Notatka w zeszytach:

Bibliografia <gr.>: biblion (biblios) - `książka`; graphein - `piszę`.

1)    Uporządkowany spis dokumentów, sporządzony według określonych zasad, spełniający określone zadania informacyjne.

2)    Umiejętność sporządzania spisów.

3)    Jedna z dziedzin nauki o książce: teoria bibliografii.

3. Pogadanka nauczyciela: Główne przewodniki po zbiorach danej biblioteki - katalogi, są niewystarczające, aby odnaleźć wszystkie tytuły książek, czasopism i artykułów w nich zawartych. Dlatego zrodziła się potrzeba uzupełnienia orientowania się w świecie książek, nowości wydawniczych. Nikt nie potrafiłby opanować dziesiątków tysięcy tytułów i nazwisk. Z pomocą przychodzi pracownikom informacji i szerokich kręgów czytelników - bibliografia.

Różnice pomiędzy katalogiem a bibliografią:

4. Rodzaje bibliografii - analiza tabeli, wklejenie do zeszytów.

UWAGA: Bibliografia załącznikowa (inaczej - kryptobibliografia, literatura przedmiotu) - to wykaz książek i artykułów, z jakich skorzystał autor piszący określona pracę. Bibliografię powinny zawierać wszystkie prace naukowe i popularnonaukowe. Bibliografia taka jest ponadto świadectwem uczciwości autora pracy.

5. Omówienie układu treści bibliografii.

          Podstawą każdej bibliografii są opisy bibliograficzne dokumentów. Każdy opis podaje dane umożliwiające identyfikację dokumentu, a w tym:

v    nazwę autora (imię i nazwisko, pseudonim, kryptonim),

v    tytuł dzieła,

v    oznaczenie kolejności wydania,

v    miejsce i rok wydania,

v    liczbę stron.

Opisy dokumentów porządkuje się według określonego porządku:

v    alfabetyczny (według alfabetycznej kolejności nazw autorów),

v    chronologiczny (według roku wydania dokumentu),

v    rzeczowy (według działów [systematyczny] lub zagadnień [przedmiotowy]),

v    krzyżowy (połączenie kilku porządków w jednym układzie, np. alfabetycznego z przedmiotowym).

Sprawne korzystanie z bibliografii umożliwiają elementy uzupełniające zrąb główny, czyli sam spis bibliograficzny. Do takich elementów zaliczamy m.in.:

v    indeksy autorskie, tytułowe, przedmiotowe, systematyczne,

v    spis rzeczy, ukazujący układ zrębu głównego (np. wykaz działów).

6. Bieżąca bibliografia narodowa  - jest opracowywana przez Instytut Bibliograficzny Biblioteki Narodowej i w jej skład wchodzą:

v    Przewodnik Bibliograficzny, czyli urzędowy wykaz druków wydanych w Polsce, który ukazuje się jako tygodnik od 1948r. Szereguje on piśmiennictwo w układzie systematycznym UKD.

v    Bibliografia Zawartości Czasopism (BZCz) - rejestruje zawartość wybranych czasopism (artykuły, recenzje itp.) od 1951 r. BZCz podaje głównie zawartość czasopism o charakterze naukowym, popularnonaukowym, fachowym, społeczno-kulturalnym ukazujących się z różną częstotliwością (od tygodników po roczniki). W BZCz uwzględnia się także wybrane dzienniki (Rzeczpospolitą i Gazetę Wyborczą).

v    Bibliografia Wydawnictw Ciągłych - rejestruje czasopisma ukazujące się w Polsce (od dziennika do rocznika) oraz czasopisma ukazujące się nieregularnie, wydawnictwa zbiorowe, kalendarze i sprawozdania. Ukazuje się od 1960 r.

v    Polonica Zagraniczne - jest to rocznik zawierający opisy publikacji wydawanych za granicą w języku polskim, a także napisanych lub opracowanych przez Polaków lub tematycznie związanych z naszym krajem.

Bibliografia

Bibliografia - czym jest i jak z niej korzystać, s.247-258. W: C. Kwiecień: Od papirusu do bibliobusu. Katowice 1960.

Bibliografia. Metodyka i organizacja. Pod red. Z.Żmigrodzkiego. Warszawa 2000.

E. Zeman: Co to jest bibliografia? W: Edukacja czytelnicza i informacyjna. Warszawa 1999, s.117-121.

Edukacja czytelnicza i medialna. Niezobowiązujący słownik niektórych pojęć. "Biblioteka w Szkole" 2000 nr 3, s.5-6.

G. Sadura: Andrzej Wajda - człowiek z Oscarem: scenariusz zajęć na temat wykorzystywania "Bibliografii Zawartości Czasopism". "Biblioteka w Szkole" 2000 nr 12, s.26-27.

Opracowała Marzena Popek