zdjęcie z imprezy w naszej szkoleWielka Gra o Tytuł Ślązaka Szkoły

Edukacja Regionalna dla Rybniczan.

 Propozycja imprezy w formie konkursu np. z okazji Dnia Górnika, albo na pierwszy dzień wiosny tzw. Dzień Wagarowicza. Z uwagi za jej zabawowy charakter większość materiału może być wykorzystana w placówkach oświatowych każdego szczebla od szkoły podstawowej począwszy.

Przygotowanie Imprezy - PYTANIA

Wcześniejsze przygotowania:

 

Gromadzimy potrzebne rekwizyty:

 

Konkurencje Klasa I a Klasa I b Klasa II a Klasa II b Klasa III a Klasa III B Nauczyciele
Praca plastyczna              
Pierwsze pytanie              
Dowcip              
Drugie pytanie              
Stroje              
Trzecie pytanie              
Razem              
Pula remisowa              
Kolejność miejsc              

 

Przygotowujemy salę:

Stolik Jurorów

Biblioteka Zespołu Szkół Urszulańskich w Rybniku

 Przebieg imprezy:

Biblioteka Zespołu Szkół Urszulańskich w Rybniku

Pytania:


 1. W języku śląskim słowo "gruba" oznacza:

a) nie dbająca o swoją figurę kobieta

b) rodzaj broni myśliwskiej np. "gruba Berta"

c) kopalnia

d) kolekta w Kościele

odp. c) kopalnia


2. Kto do kogo i w jakie dni tygodnia chodził na zolyty?

 a) dziołcha do galana w piątki

b) lipsta do dziołchy w czwortki

c) kawalyr do lipsty w środy oraz w soboty

odp. c) Kawalyr do lipsty w środy oraz w soboty; po zrękowinach także w niedziele


 3. W języku śląskim słowo "szola" oznacza:

 a) szkoła

b) diabelski młyn

c) zespół śpiewaczy

d) winda kopalniana

odp. d) winda kopalniana


 4. Który zestaw postaci to typowo śląscy bohaterzy baśni i legend?

a) Królewna Śnieżka, Kopciuszek, Zbój Madej

b) Bebok, Dioboł albo diosek, Ondraszek, Podciep, Ramża, Skarbnik, Szcziga, Utopek, Zmora

c) Rumcajs, Rusałka, Topielec, Janosik

 Odp. b


 5. W języku śląskim słowo "hasiok" oznacza:

a) przybytek ulgi

b) śmietnik

c) popularne określenie Hasiora

d) wybitny umysł

odp. b) śmietnik


 6. Podaj jadłospis śląskiego świątecznego "łobiodu"

 a) nudelzupa, rolada, czorne kluski, modro kapusta, kompot

szpajza na deser

b) barszcz zabielany, pieczeń z sarny, ziemniaki w kapturkach, szparagi; na deser melasa

c) żurek z uszkami, kapusta z grzybami, makowiec zawijany

d) pizza, cola, chipsy

 odp. a


 7. W gwarze śląskiej słowo "nupel" oznacza:

a) balonik

b) dętka do roweru

c) ogórek

d) smoczek

 odp. d) smoczek


 8. Opisz w skrócie śląski strój wiejski, kobiecy

 odp. ciemna kiecka z kolorową zopaską i jakla; od zimna- plyjd i na głowie chustka


 9. W gwarze śląskiej słowo "szczewiki" oznacza:

 a) buty

b) szczenięta

c) sznurówki

d) nasiona szczawiu

 odp. a) buty


 10. Lokalne sanktuarium Bożego Ciała, legendarne miejsce pochówku ks. Walentego zwane Studzionką. Gdzie się znajduje?

 odp. W Jankowicach Rybnickich


 13. W gwarze śląskiej słowo "dupek" oznacza:

a) mężczyzna obdarzony dużymi pośladkami

b) kolarz zamykający peleton

c) walet w kartach

d) rodzaj prostego komputera

odp. c) walet w kartach


 14. Jaka ryba i jakie kwiatki znajdują się w herbie naszego miasta?

 odp. Szczupak i kotewka- orzech wodny


 15. W gwarze śląskiej słowo "krauza" oznacza:

 a) kiszona kapusta

b) beczka (np. śmiechu)

c) muszla klozetowa

d) słoik

 odp. d) słoik


 16. Które z miast naszego regionu najbardziej ucierpiało podczas powodzi w roku 1997?

 Odp. Racibórz - woda zalała tam 4500 ha; 1450 domów i 23 placówki oświatowe


 17. W gwarze śląskiej słowo "wieprzek" oznacza:

 a) mały prosiaczek

b) człowiek niekulturalny

c) dopływ rzeki Wieprz

d) nie umyty samochód

e) agrest

 odp. e) agrest


 18. Co obecnie znajduje się w Ratuszu na Rynku w Rybniku?

 odp. Muzeum, Urząd Stanu Cywilnego,(oraz Galeria Obrazów)


 19. Jaki zwyczaj na Śląsku towarzyszy zapraszaniu gości na wesele?

 Wręcza się im paczki z kołoczem


 20. Słowo "kopyrtka" w gwarze śląskij oznacza:

a) przewrotka

b) mała koparka

c) skopiowana kartka papieru

d) wywrotka

 odp. a) przewrotka


 21. Słowo "gizd" w gwarze śląskiej oznacza:

a) glizda

b) walet w kartach

c) zwierzę łowne

d) wycwaniony bajtel- rozrabiaka

 odp. d) wycwaniony bajtel- rozrabiaka


 22. Figura jakiego świętego stoi w Rybniku na rynku oraz przed tzw. Starym Kościołem (Matki Boskiej Bolesnej)?

a) świętego Jana Sarkandra

b) świętego Antoniego

c) świętego Jana Nepomucena

 odp. c) św. Jana Nepomucena


 23. Pierwsze huty, w których produkowano żelazo nazywano:

a) żelaźniokami

b) binglozkami

c) kuźnie (np. Ligocka Kuźnia)

 odp. c) kuźnie


 24. Weź do ręki przedmiot nr 3 (uwaga ciężkie) i powiedź po śląsku co ślązaczki robią za jego pomocą

 odp. biglują (żelazko)


 25. W jakich latach Ślązacy walczyli o polskość tych ziem w czasie trzech powstań?

a) 1875 - 1896

b) 1919, 1920, 1921 

c) 1995 - 2001

Odp. b) 1919, 1920, 1921


 26. Kamieniarz z kilofem i kamieniem znajduje się w herbie:

a) Golejowa

b) Zebrzydowic

c) Kamienia

 odp. c) Kamienia


 27. Józef Makosz był prezydentem Rybnika od roku:

 a) 1975

b) 1990

c) 1997

 odp. b) 1990


 28. W latach międzywojennych w ogólnopolskim konkursie Rybnik został nazwany:

 a) hasiokiem

b) miastem kominów

c) miastem kwiatów i ogrodów

 odp. c) miastem kwiatów i ogrodów


 29. Weź ze stołu przedmiot nr 1 i powiedź po śląsku pokazując go widowni: "to jest butelka"

 odp. to jest flaszka


 30. Weź ze stołu przedmiot nr 2 i po śląsku powiedź: to jest krawat

 odp. to jest binder


 31. Co każdy porządny Ślązak powie, gdy zobaczy kogoś przy pracy, zwłaszcza na roli?

 Odp. Boże pomogej!


 32. Pierwszą polskojęzyczną gazetą wydawaną w Rybniku była Straż nad Odrą, jej współwydawcą w latach 1911-1914 był rybnicki księgarz:

 a) Francik Buła

b) Maksymilian Basista

c) Herbert Bubel

odp. b) Maksymilian Basista


33. Wymień dwa śląskie sanktuaria maryjne, do których pielgrzymują Rybniczanie

ewentualnie podpowiedź: (Matka Boska Uśmiechnięta i Matka miłości i sprawiedliwości społecznej)

 odp. Piekary, Pszów (ewentualnie: Rudy)


 34. Wyższy z kominów Rybnickiej Elektrowni był kiedyś jednym z najwyższych kominów w Polsce. W którym roku powstała nasza elektrownia?

a) 1523

b) 1973

c) 1999

 odp. b) 1973


 35. Andrzej Szebesta był przywódcą zbójników w beskidzie śląskim w latach 1680-1715. Pod jakim pseudonimem znany jest do dziś?

a) Janosik

b) Robin Hood

c) Ondraszek

d) Biały Ninja

 

Odp. c) Ondraszek


 36. Zanim zakorzenił się zwyczaj noszenia ślubnych obrączek, czym na Śląsku wymieniali się państwo młodzi?

 Odp. Mirtowymi wiankami- wionek na głowie miała panno młodo, mirtową zwitkę- woniaczkę- w klapie marynarki- pan młody


 37. Które zgromadzenie zakonne opiekuje się kompleksem klasztorno- kościelnym pw. św. Józefa- Robotnika w Rybniku?

a) Ojcowie Dominikanie

b) Ojcowie Werbiści

c) Siostry Urszulanki

d) Ojcowie Franciszkanie

 Odp. d) Ojcowie Franciszkanie


 38. Co ważnego zdarzyło się na gliwickim lotnisku 17 czerwca 1999 roku?

a ) Wylądował helikopter z Ojcem Świętym

b) Ocieliła się krowa Zenka Pafuły

c) Odbył się tam koncert Rybnickiego Dziecięcego Zespołu Pieśni i Tańca  Przygoda

Odp. a ) Wylądował helikopter z Ojcem Świętym


 39. Baranek Wielkanocny znajduje się w herbie dzielnicy:

 a) Popielów

b) Kłokocin

c) Orzepowice

 odp. c) Orzepowice


 40. Gniazdo Stowarzyszenia Gimnastyczno-społecznego i Wychowawczego "Sokół" powstało w Rybniku w roku:

 a) 1741

b) 1898

c) 1996

 odp. b) 1898


 41. Kogo Ślązacy nazywali Wilusiem? Śpiewali w powstańczych okopach: Gupi Wiluś myśloł, że mu byda służyć, póda do powstanio aż się bydzie kurzyć!

 Odp. Cesarza Wilhelma II Hohenzollerna, który rządził od 1888 roku


 42. Czyje to słowa: "Rybnik- tak znam! Proszę pozdrowić wszystkich mieszkańców miasta..."
(Mógł tak powiedzieć, bo kilka razy odwiedzał swoją ciocię Stefanię, która pracowała w szkole w Stodołach)

 odp. Karol Wojtyła - Jan Paweł II


 43. Co trzeba zrobić widelcem z ciastem, by upiec dobry kołocz?

a) podrapać się tym widelcem po plecach

b) za pomocą widelca posypać ciasto cukrem pudrem

c) podziurkować, aby zapewnić odpowiednią wentylację

d) dokładnie widelcem wymieszać bakalie, mak i twaróg

Odp. c) Podziurkować, aby zapewnić odpowiednią wentylację


 44. Urodził się w Rybniku w 1921 roku (jego rodzina mieszkała prawdopodobnie przy ulicy Rudzkiej). Założył Ruch Światło- Życie. Kto to?

 Odp. ks. Franciszek Blachnicki


 45. Kościół świętego Antoniego- od 1993 roku bazylika mniejsza jest najwyższą świątynią na Górnym Śląsku. Podaj wysokość jego wież (możesz się pomylić o 5 m)

 odp. 95 m


 46. Gdzie prawdopodobnie znajdowało się pogańskie miejsce kultu w Rybniku?

 Odp. Tam , gdzie dziś znajduje się Kościółek Akademicki, czyli nawa najstarszego, gotyckiego, rybnickiego kościoła na tzw. Górce Cerkiewickiej (też stary cmentarz)


 47. Słowo "kibel" w gwarze śląskiej oznacza:

a) ubikacja

b) więzienie

c) wiadro

d) szklanka

 odp. c) wiadro ewentualnie a) ubikacja


 48. W gwarze śląskiej słowo "krepel" oznacza:

 a) pączek

b) mały człowiek

c) kapelmistrz

d) rodzaj materiału

 odp. a) pączek


 49. Słowo "bajtel" w gwarze śląskiej oznacza:

a) worek

b) małe dziecko

c) krzykacz (potocznie)

d) nieporządek

odp. b) małe dziecko


 50. Z jakiej dyscypliny sportu nasze miasto było powszechnie znane (głównie w latach 1955-1973)?

 Odp. żużel


 51. Słowo "kiełzać" w języku śląskim oznacza:

 a) zbliżać się do Kielc

b) skakać

c) ślizgać się

d) robić na drutach

 odp. c) ślizgać się


 52. Rybnicka Szkoła Muzyczna powstała w 1933 roku. Swe istnienie zawdzięcza braciom Szafrankom. Wymień chociaż 1 nazwisko znanego muzyka, który w tej szkole rozpoczął swą edukację.

 Odp. Lidia Grychtołówna, Piotr Paleczny, Adam Makowicz, Henryk Mikołaj Górecki


 53. W herbie dzielnicy Wielopole znajduje się:

a) jastrząb

b) 6 kłosów

c) zaorane pole

 odp. b) 6 kłosów


 54. Rybnicką misją w 900 roku według tradycji miał kierować:

a) święty Wojciech

b) mnich Osław uczeń świętego Metodego

c) mnich Antoni uczeń świętego Cyryla

 odp. b) mnich Osław uczeń świętego Metodego


 55. Gotycki Kościół Wniebowzięcia Najświętszej Marii Panny na Górce Kościelnej- Cerkiewickiej jest najstarszym wzmiankowanym w kronikach kościołem parafialnym na Górnym Śląsku. Do dziś zostało tylko prezbiterium (z tej świątyni). Jaką pełni funkcję?

 Odp. Kaplicy akademickiej


 56. Który z dni tygodnia jest tradycyjnym dniem targowym naszego miasta od 1538 roku?

 Odp. Środa


 57. W sierpniu roku 1992 w rejonie Kuźni Raciborskiej wybuchł ogromny pożar lasu. Spłonęło wtedy:

a) 320 hektarów lasu

b) 3 tysiące hektarów lasu

c) 9 tysięcy hektarów lasu

 odp. c) 9 tysięcy hektarów lasu


 58. W herbie dzielnicy Ligota znajdują się

a) grabie

b) 2 cepy

c) korona

 odp. a) grabie


 59. W którym roku spaliła się północna wieża neogotyckiego kościoła świętego Antoniego?

a) 1900

b) 1959

c) 1997

 odp. b) 1959


 60. Kto uporał się z epidemią tyfusu głodowego, zainicjował budowę szpitali w Rudach, Pilchowicach i w Rybniku (Szpital św. Juliusza przy Klasztornej), nauczył się polskiego języka by zebrać ponad 500 pieśni ludu polskiego na Górnym Śląsku?

 Odp. Juliusz Roger


 61. Pierwszy na kontynencie europejskim pociąg ruszył w Norymberdze w 1835 roku. W którym roku kolej zawędrowała do Rybnika?

a) 1836

b) 1856

c) 1922

 odp. b) 1856


 62. Pisarz, poeta, nauczyciel, organista, tłumacz, dziennikarz, publicysta, ogrodnik, społecznik- zwany śląskim wieszczem. Żył w latach 1797-1863. O kim mowa?

 Odp. O Józefie Lompa


 64. Od kiedy w rybnickim zamku mieści się sąd?

1. od śmierci hrabiego Antoniego Węgierskiego

2. od lat 1849-1857

3. po Powstaniach Śląskich

 odp. 2. W 1849 gdy niektóre dzieci z zamkowego sierocińca (po epidemii tyfusu głodowego) wchodziły w dorosłe życie część pomieszczeń zajął Sąd Powiatowy; cały budynek instytucja ta przejęła w 1857 roku


 65. Gwidon von Donnensmarck był właścicielem:

 a) Rybnickiej Fabryki Maszyn (Ryfama)

b) Stacji Benzynowej Aral

c) dzisiejszych kopalni: Chwałowice i Jankowice

 odp. c) koplalni Chwałowice i Jankowice


 66. Przetłumacz na język polski gwarowe słowa: kilać, knefel, krzikopa, ciaciany, nupel, babrok

odp: łaskotać, guzik, rów, ładny (śliczny), smoczek, niedbalec


 67. Kiedy rybnicki zamek, który powstał już w XII wieku przyjął kształt podkowy?

1. W latach 1776-1778

2. Po drugiej wojnie światowej

3. W czasie ostatniego remontu

 odp. 1. W latach 1776-1778


 68. Przetłumacz na język polski gwarowej wyrazy: tytka, ciupać, bolok, klif:

odp: torebka, uderzać siekierką lub wymieniać coś na coś, ran- siniak, sztuczka- sposób


 69. Który burmistrz Rybnika przeszedł do historii jako najdłużej urzędujący burmistrz w Polsce? (Pełnił tę funkcję łącznie 25 lat w latach 1922-1940; 1944-1950)

 odp. Władysław Weber


 70. Wyjaśnij etymologię nazwy naszego miasta

odp. Rybnik w języku prasłowiańskim oznacza staw (było ich na terenie obecnego miasta bardzo dużo- np. w 1788 roku- 55)


 71. Który z rybnickich burmistrzów, autor wydanego w 1843 roku polskiego elementarza był nauczycielem w rybnickiej szkole katolickiej?

 Odp. Jan Gruchel


 72 Jaki święty, kanonizowany przez Jana Pawła II w Skoczowie przebywał kilka tygodni w Rybniku (1619 rok)?

 Odp. święty Jan Sarkander


 73. 13 maja 1433 na Górze Rudzkiej- tam gdzie mieści się szpital psychiatryczny, oraz upamiętniająca to wydarzenie kapliczka św. Urbana miała mieście bitwa związana z:

 a) pogromem krzyżaków

b) wojną z arianami

c) wojnami husyckimi

 odp. c) wojnami husyckimi


74. W lipcu 1922 roku świętowano w Rybniku powrót do macierzy (przyłączenie Rybnika do Polski). Z tej okazji Rybniczanie na rynku ustawili wysoką mównicę z wielkich brył węgla. A co postawili na ulicy Sobieskiego i przed kościołem św. Antoniego?

 Odp. Łuki tryumfalne


 75. Gdzie na terenie Rybnika były umiejscowione mury obronne?

 Odp. Rybnik murów obronnych nie posiadał, ich rolę pełniły częściowo stawy


 76. W jakiej karczmie wg legendy zatrzymała się część wojsk Sobieskiego w nocy z 22 na 23 sierpnia 1683 roku?

a) Świerklaniec

b) Delicje

c) Karczma Górnośląska

 odp. a) Świerklaniec


 77. Z powodu obfitych opadów deszczu w latach 1844-48 zapanował na Górnym Śląsku głód, potem epidemia. Zmarło ok. 15 % mieszkańców miasta, również ówczesny burmistrz Alojzy Preuss. Jak nazywała się ta choroba?

 Odp. Tyfus, tyfus głodowy


 78. Macie szczęście. Dostajecie darmo 3 punkty


 79. Rybnicka parafia ewangelicka, liczy około:

a) 100 wiernych

b) 420 wiernych

c) 5 tysięcy wiernych

odp. b) 420 wiernych


 80. Wielkie odrodzenie kultu św. Antoniego w XIX wieku w Rybniku było spowodowane:

a) zgubieniem kluczy przez burmistrza Antoniego Żelazko

b) pożarem Wodzisławia Śląskiego w 1922 roku

c) odkryciem relikwii świętego Antoniego na Górze Rudzkiej

 odp. b) pożar w Wodzisławiu 2 czerwca 1822 przed odpustem św. Antoniego na dorocznym jarmarku.


 81. Zebrał i opisał około 2700 chrząszczy i mrówek śląskich. O kim mowa?

a) Antoni Mrówczyński

b) Rufin Suchoń

c) Juliusz Roger

odp. c) Juliusz Roger


 82. Gdzie w latach 1848 - 1939 stała rybnicka synagoga?

 Odp. U zbiegu ulic Chrobrego i Zamkowej- na przeciw Urzędu Miasta


 83. Kościół Matki Boskiej Bolesnej zwany Starym powstał w roku:

a) 1548

b) 1699

c) 1801

 odp. c) 1801


Imprezę tę przeprowadzono w grudniu 1999 roku w Liceum Sióstr Urszulanek. Została ona pozytywnie oceniona przez Członków Komisji z WOM-u w Katowicach, jako jeden z elementów potrzebnych do uzyskania stopnia awansu zawodowego.

Ten konkurs został przeprowadzony przez nauczyciela - bibliotekarza wraz z kołem bibliotecznym. Ale praktycznie może go zrealizować prawie każdy nauczyciel lub Samorząd Szkolny. Można także z tego scenariusza wybierać dla siebie dowolne elementy, pomysły.


Wielka Gra o Tytuł Ślązoka Szkoły została opublikowana
Rybnickich Zeszytach Nauczycielskich 2004 nr 8.


Przy opracowywaniu pytań korzystałam między innymi z książek Marka Szołtyska, z gry planszowej oraz pomocy Franciszka Kucharczaka. Dziękuję!

autor:
nauczyciel - bibliotekarz
Gabriela Bonk

Biblioteka Zespołu Szkół Urszulańskich w Rybniku