 |
Martyrologium mieszkańców Ziemi
Rybnickiej, Wodzisławia Śl., Żor, Raciborza w latach
1939-1945
Kontakt
z Autorem: |
SACHS
JÓZEF,
Więzień w KL Buchenwald.
Urodzony w 1900 r. w Radlinie-Obszarach pow. rybnicki, był
górnikiem i pracował w kop. "Emma" w Radlinie. Bardzo
aktywny członek Towarzystwa Gimnastycznego "Sokół",
śpiewak i aktor w Towarzystwie Śpiewaczym "Jutrzenka".
Przed okresem plebiscytowym, przebywał przez jakiś czas w woj.
poznańskim na przeszkoleniu wojskowym. Wrócił jednak w
rodzinne strony tuż przed plebiscytem i brał udział w akcji
plebiscytowej w 1921 r. Uczestniczył także w trzecim powstaniu
śląskim. Posiadał odznaczenie: Śląski Krzyż Powstańczy. W
1922 r. przeniósł się do Świętochłowic, ożenił się i
zatrudnił jako posterunkowy policji. Z powodu choroby,
powrócił w rodzinne strony do Obszar (wraz z rodziną
założoną w Świętochłowicach), i dorabiał do skromnej renty
policyjnej - podejmując pracę w Zakładach Koksochemicznych w
Radlinie. Dnia 3.09.1939 r. został aresztowany i przekazany do
KL Buchenwald gdzie zginął w połowie 1940 roku.
Bibliografia: Zbiory J. Delowicza (w oparciu o relację Karola
Sachsa), skor. 2; Informacja Stanisława Sachsa z Radlina.
SACHS LEOPOLD,
Więzień więzienia w Katowicach, w KL Sachsenhausen nr 26138, w
KL Neuengammenr 512, w KL Dachau nr 21404.
Urodzony 16.11.1898 r. w Bottrop - Westfalia, mieszkaniec Radlina-Obszary
pow. rybnicki. Po ukończeniu szkoły w Bottrop, zaczął tam
pracować jako górnik. W 1917 r. zaciągnięty do wojska
niemieckiego. Gdy jednak dostał kilka dni urlopu, przed wyjazdem
na front przeszedł granicę holenderską bo nie zamierzał jako
Polak walczyć przeciwko aliantom. W 1919 r. przyjechał z
rodzicami na Śląsk wstępując do polskiej armii. W 1920 r.
zwolnił się z wojska. Był członkiem Towarzystwa Śpiewaczego
i Towarzystwa Gimnastycznego "Sokół" w Obszarach.
Był komendantem POW Górnego Śląska na Obszary i pracownikiem
komisariatu plebiscytowego w Rybniku. W trzecim Powstaniu
Śląskim jako sierżant w kompanii sztabowej - pod dowództwem
Augusta Kuśki szturmował 3.05.1921 r. siedzibę niemieckiej
policji plebiscytowej w "kop. "Emma" w Radlinie.
Walczył też pod Gorzycami i prowadził powstańców na
miejscowość Olza. Po trzecim powstaniu pracował do 1927 r. w
kop. "Emma" (na powierzchni). Od 1928 r. do drugiej
wojny światowej był listonoszem. Na parę dni przed wrześniem
1939 r. udał się wraz z rodziną na wschód i dotarł aż pod
Lwów. Widząc jednak bezsens tej ewakuacji, wrócił do Obszar
10.10.1939 r. a już 13.10.1939 r. został aresztowany i
przekazany do więzienia w Katowicach. Dnia 27.06.1940 r.
przetransportowany został do KL Sachsenhausen i oznaczony nr
26138. Następnie, 4.11.1940 przeniesiony do KL Neungamme nr 512,
i w niedługim czasie do KL Dachau gdzie zarejestrowano go jako
więźnia nr 21404. Mimo ciężkich warunków jakie panowały w
obozach, w których przebywał, przeżył i doczekał się
wyzwolenia obozu przez wojska amerykańskie w dniu 29.04.1945 r.
Od 1946 r. do 1947 był Przewodniczącym Rady Narodowej w
Radlinie, założycielem Związku byłych więźniów
politycznych. Posiadał odznaczenia: Śląski Krzyż Powstańczy,
Gwiazdę Śląską, a także Krzyż Orderu Odrodzenia polski.
Bibliografia: Zbiory J. Delowicza (w oparciu o relację Leopolda
Sachsa), skor. 2, skor. 3; Informacja Stanisława Sachsa.
SAMULOWSKI
JULIAN,
Więzień KL Dachau, w KL Mauthausen-Gusen.
Urodzony 25.05.1890 r. w Gietrzwałdzie na Warmii, syn Andrzeja i
Marty z d. Nowacka, mieszkaniec Żor pow. rybnicki. Kształcił
się w szkole muzycznej w Świętej Lipce, następnie w
konserwatorium w Berlinie. Studia ukończył w 1913 r. W
poszukiwaniu pracy przyjechał na Śląsk, skąd pochodziła jego
matka (urodzona w Mikołowie), i rozpoczął pracę w Żorach
jako organista i dyrygent chóru kościelnego, gdzie poznał
swoją przyszłą żonę Gertrudę z d. König. Po pierwszej
wojnie światowej, podczas której został wcielony do wojska,
wrócił do Żor, gdzie w styczniu 1919 r. objął dyrygenturę
chóru Towarzystwa Śpiewaczego "Feniks". Jesienią
1919 r. wyjechał na Warmię do Gietrzwałdu, gdzie brał udział
w reaktywowaniu Towarzystwa Ludowego, następnie uczęszczał na
kurs dla agitatatorów plebiscytowych w Warszawie, później
wrócił do Żor. Były powstaniec - brał udział w drugim
powstaniu śląskim, a po jego upadku, jako dyrygent związkowy
organizował zjazdy kół śpiewaczych okręgu opolskiego i
wodzisławskiego. Skomponował kilka utworów na użytek chóru
kościelnego. Doprowadził do końca prace przy organizowaniu I
Ogólnośląskiego Zjazdu Kół Śpiewaczych. W 1921 r. został
powołany na stanowisko dyrygenta orkiestry plebicytowej. Brał
czynny udział w trzecim powstaniu śląskim, a po powstaniu ze
względów rodzinnych, podjął pracę w Dyrekcji Kolei
Państwowych w Katowicach jako kapelmistrz, a następnie w
Królewskiej Hucie (Chorzowie) jako organista. W 1922 r. był
dyrygentem orkiestry w kopalni "Knurów". Zainicjował
wydawanie pieśni śląskich (I zeszyt - Śpiewnik Związku).
Był człowiekiem niepokornym, a częste zatargi nie tylko na tle
politycznym przyczyniły się do tego, że często zmieniał
pracę i miejsce zamieszkania. W latach 1922-29 pracował jako
organista. W latach 1930 i 1931 zajął się działalnością
polityczną, będąc zwolennikiem Wojciecha Korfantego, jednak na
skutek stanowczego sprzeciwu żony, działalności tej
zaprzestał. Do wybuchu drugiej wojny światowej pracował w
Dyrekcji Okręgowej Kolei Państwowych w Katowicach jako
urzędnik i kapelmistrz, będąc jednocześnie dyrygentem chóru
"Feniks" w Żorach. Aresztowany 2.05.1940 r. i osadzony
w KL Dachau, skąd przeniesiono go do KL Mauthausen-Gusen, gdzie
zmarł 8.11.1940 r.
Bibliografia: Zbiory J. Delowicza; W ocalałej kartotece
wieźniów byłego KL Mauthausen nie figuruje.
SANDER MICHAŁ,
Więzień w KL Auschwitz nr 62587, w KL Buchenwald nr 42866.
Urodzony 28.11.1924 r. w Raciborzu. Po aresztowaniu
przetransportowany do KL Auschwitz, zarejestrowany w obozowej
ewidencji dnia 1.09.1942 r. jako więzień nr 62587. Następnie,
przetransportowany do KL Buchenwald i tam zarejestrowany jako
więzień nr 42866. Przeżył w obozie do jego wyzwolenia w dniu
11.04.1945 r.
Bibliografia: I. Pająk "Mieszkańcy Śląska, Podbeskidzia,
Zagłębia Dąbrowskiego w KL Auschwitz", Katowice 1998, s.
208; W zachowanych dokumentach PMA-B nie figuruje.
SANECZNIK ZYGMUNT,
Więzień wiezienia w Rzeszowie.
Urodzony 11.03.1923 r. w Rybniku. Były uczeń rybnickiego
gimnazjum, harcerz IV Drużyny Harcerzy im. Henryka Sienkiewicza
w Rybniku. Gdy rozpoczęła się okupacja hitlerowska przedostał
się na teren Małopolski - zamieszkał w Mielcu i tam
zaangażował się w działalność ruchu oporu. Aresztowany 4.02.1944
r. w Mielcu - był więziony przez kilka dni w Rzeszowie. Sąd
doraźny skazał go wraz z dziewięcioma kolegami na karę
śmierci. Wyrok wykonano przez rozstrzelanie 11.02.1944 r.
Bibliografia: L. Musiolik "Rybniczanie słownik biograficzny",
Rybnik 2000, s. 157.
SCHLESINGER WIKTOR
GERARD,
Więzień w KL Auschwitz nr 115562.
Urodzony 1.04.1919 r. w Rybniku, syn Walentego i Matyldy z d.
Ogon, zamieszkały w Rybniku. Po aresztowaniu przekazany
transportem zbiorowym do KL Auschwitz i tam zarejestrowany 16.04.1943
r. jako więzień nr 115562. Zginął w tym obozie 30.10.1943 r.
Według wystawionego aktu zgonu nr 31200/1943 - potwierdzonego
przez lekarza obozowego, zmarł o godz. 11:45, określenie
przyczyny zgonu to "Lungentuberkulose" (gruźlica płuc).
Bibliografia: I. Pająk "Mieszkańcy Śląska, Podbeskidzia,
Zagłębia Dąbrowskiego w KL Auschwitz", Katowice 1998, s.
1146; PMA-B "Księga zgonów", t. 21 s. 1168, nr id.
61577.
SCHUTZ KURT,
Więzień w KL Auschwitz.
Urodzony 2.11.1919 r. w Rydułtowach pow. rybnicki, syn Jakuba i
Pauli, mieszkaniec Rydułtów. Po aresztowaniu przetransportowany
do KL Auschwitz gdzie zginął 21.03.1942 r. Według wystawionego
aktu zgonu nr 3353/1942 - potwierdzonego przez lekarza obozowego,
zmarł o godz. 18:00, określenie przyczyny zgonu to "Lungenentzündung"
(zapalenie płuc).
Bibliografia: I. Pająk "Mieszkańcy Śląska, Podbeskidzia,
Zagłębia Dąbrowskiego w KL Auschwitz", Katowice 1998, s.
1146; PMA-B "Księga zgonów", t. 3, s. 351, nr id.
4975.
SEKUŁA JÓZEF,
Więzień w KL Auschwitz nr 33263.
Urodzony 10.10.1897 r. w miejscowości Dolna Wieś pow. rybnicki,
syn Emanuela i Marii z d. Gilner, zamieszkały w okresie okupacji
hitlerowskiej w Katowicach. Po aresztowaniu przekazany do KL
Auschwitz gdzie zarejestrowany został 29.04.1942 r. jako
więzień nr 33263. Zginął 12.07.1942 r. Według wystawionego
aktu zgonu nr 14770/1942 - potwierdzonego przez lekarza obozowego,
zmarł o godz. 21:20, określenie przyczyny zgonu to "Fleckfieber"
(tyfus plamisty).
Bibliografia: I. Pająk "Mieszkańcy Śląska, Podbeskidzia,
Zagłębia Dąbrowskiego w KL Auschwitz", Katowice 1998, s.
170; PMA-B "Księga zgonów", t. 10, s. 1266, nr id.
13301.
SEKUŁA
KAROL,
Więzień więzienia w Raciborzu, w Zgorzelcu, w Rawiczu, w KL
Buchenwald.
Urodzony 18.09.1879 r., mieszkaniec Lubomi k.Wodzisławia Śl.
pow. rybnicki, z zawodu krawiec. W okresie plebiscytu i powstań
śląskich, tytułowano go "Polskim Królem w Lubomi".
Przed pierwszą wojną światową organizował polskie wiece,
był śpiewakiem kościelnym, organizował wycieczki do Krakowa,
występował w amatorskim zespole teatralnym, prowadził polską
bibliotekę w Lubomi. Za tak spontaniczną działalność dla
miejscowego przedwojennego środowiska siedział w więzieniu w
Raciborzu. Bardzo zaangażował się w agitację na rzecz
przyłączenia Górnego Śląska do Polski. Był członkiem POW
Górnego Śląska, współzałożycielem chóru mieszanego "Lutnia".
W swojej stodole przechowywał broń sprowadzoną ze Strumienia i
Pruchnej. W trzecim powstaniu śląskim zaopatrywał powstańców
w prowiant. Po podziale Górnego Śląska na część polską i
niemiecką, w 1922 r. wybrany został wójtem gminy Lubomia. Za
zasługi dla Polski został między innymi odznaczony Krzyżem
Powstańczym. Został aresztowany już w drugim dniu okupacji
hitlerowskiej i więziony w Rybniku, ale po dwóch dniach
zwolniony. Drugi raz został aresztowany 6.09.1939 r. i
przekazany do więzienia w Raciborzu, Zgorzelcu, Rawiczu i
następnie do KL Buchenwald gdzie zginął 10.03.1940 r
Bibliografia: Zbiory J. Delowicza (kserokopia z relacją córki
Reginy Sekuła), skor. 7.
SEMAN PAWEŁ KAROL,
Więzień w KL Mauthausen-Gusen, w KL Dachau.
Urodzony 10.01.1898 r. w Niewiadomiu pow. rybnicki. Członek POW
Górnego Śląska, był uczestnikiem trzech powstań śląskich,
był członkiem Związku Powstańców Śląskich. Poszukiwany
przez okupanta ukrywał się od początku okupacji hitlerowskiej,
a w grudniu 1939 r. usiłował przedostać się na Węgry.
Aresztowany w czerwcu 1940 r na granicy węgiersko-słowackiej,
przekazany do KL Mauthausen-Gusen a następnie do KL Dachau gdzie
zginął l.09.1942 r.
Bibliografia: L. Musiolik "Od Związku Powstańców
Śląskich do Związku Kombatantów RP", s. 36; L. Musiolik
"Śląscy patroni rybnickich ulic", Wyd. 1994 r. s. 40;
L. Musiolik "Rybniczanie słownik biograficzny", Rybnik
2000, s. 158; W ocalałej kartotece wieźniów byłego KL
Mauthausen nie figuruje..
SIĄKAŁA ALOJZY,
Więzień w KL Auschwitz nr 109857.
Urodzony 2.02.1915 r. w Jaworzu pow. cieszyński, z zawodu
ogrodnik, mieszkaniec Rybnika. Po przeszkoleniu na kursie
żandarmerii w Grudziądzu, pracował od 9.07.1936 do 27.10 1937
r. w służbie policyjnej, następnie w więziennictwie. Od 14.12.1938
do 20.02.1939 r. pracował w kop. "Rymer" w
Niedobczycach. W pierwszych dniach okupacji hitlerowskiej
przeniósł się do pracy na kolei i tam zaangażował się w
działalność konspiracyjną w organizacji ZWZ/AK. Aresztowany
12.02.1943 r. i przetransportowany do KL Auschwitz. Po
przesłuchaniach przekazany został 22.03.1943 r. na pobyt w
obozie i zarejestrowany jako więzień nr 109857. Zginął 25.06.1943
r. Według wystawionego aktu zgonu nr 23303/1943 - potwierdzonego
przez lekarza obozowego, zmarł o godz. 15:01, określenie
przyczyny zgonu to "plötzlicher Herztod" (nagły
zawał serca).
Bibliografia: A. Mrowiec "Z dziejów okupacji hitlerowskiej
w rybnickiem", Katowice 1958, s. 26; "Rybnik. Zarys
dziejów miasta od czasów najdawniejszych do 1980 roku",
Katowice 1986, s. 244, 245; Danuta Czech "Kalendarz
wydarzeń w KL Auschwitz", Oświęcim 1992, s. 450; "Zeszyty
Oświęcimskie I", Oświęcim 1957, s. II/20; "Ziemia
rybnicko-wodzisławska", red. J. Ligenzy, Katowice 1970, s.
274; PMA-B "Księga zgonów", Tom 16, s. 791, nr id.
56753.
SIEJKA
EDMUND,
Więzień obozu przejściowego w Lyskach.
Mieszkaniec Boguszowic k.Rybnika, syn Józefa i Rozalii.
Aresztowany wraz z rodzicami w drugiej połowie 1942 r. i
osadzony w obozie przejściowym Polenlager nr 56 w Lyskach. Brak
innych informacji o losach tego więźnia.
Bibliografia: Materiały archiwalne J. Delowicza.
SIEJKA JÓZEF,
Więzień obozu przejściowego w Lyskach.
Mieszkaniec Boguszowic k.Rybnika. Aresztowany wraz z żoną i
synem w drugiej połowie 1942 r. i osadzony w obozie
przejściowym Polenlager nr 56 w Lyskach. Brak innych informacji
o losach tego więźnia.
Bibliografia: Zbiory J. Delowicza.
SIEJKA ROZALIA,
Więźniarka obozu przejściowego w Lyskach.
Mieszkanka Boguszowic k.Rybnika. Aresztowana wraz z mężem i
synem w drugiej połowie 1942 r. i osadzona w obozie
przejściowym Polenlager nr 56 w Lyskach. Brak innych informacji
o losach tej więźniarki.
Bibliografia: Zbiory J. Delowicza.
SIERNY ALOJZY,
Więzień w KL Oranienburg, w KL Dachau.
Urodzony 5.12.1900 r., mieszkaniec Rybnika. Były powstaniec -
uczestnik trzech powstań śląskich. W okresie okupacji
hitlerowskiej zaangażowany w działalność ruchu oporu - w
organizacji konspiracyjnej ZWZ. Aresztowany 21.05.1940 r. i
przewieziony do KL Oranienburg, a następnie do KL Dachau gdzie
zginął 13.07.1942 r.
Bibliografia: L. Musiolik "Od Związku Powstańców
Śląskich do Związku Kombatantów RP", s. 36; L. Musiolik
"Rybniczanie słownik biograficzny", Rybnik 2000, s.
158; Zbiory J. Delowicza.
SIKORA JAN,
Więzień obozu przejściowego w Nieborowicach.
Urodzony w 1896 r., mieszkaniec Ornontowic pow. rybnicki, górnik,
były powstaniec - uczestnik powstań śląskich. Aresztowany
zaraz na początku okupacji hitlerowskiej i przetransportowany do
pierwszego obozu koncentracyjnego w pobliżu Rybnika (powstałego
w 1939 r. po wkroczeniu wojsk hitlerowskich do Polski), a
usytuowanego w lesie między Krywałdem - Nieborowicami -
Pilchowicami. Zginął w tym obozie i pochowany został we
wspólnej mogile w Pilchowicach.
Bibliografia: Zbiory J. Delowicza.
SIKORA JÓZEF,
Więzień obozu przejściowego w Nieborowicach.
Mieszkaniec Rydułtów pow. rybnicki. Aresztowany zaraz na
początku okupacji hitlerowskiej i przetransportowany do
pierwszego obozu koncentracyjnego w pobliżu Rybnika (powstałego
w 1939 r. po wkroczeniu wojsk hitlerowskich do Polski) a
usytuowanego w lesie między Krywałdem - Nieborowicami -
Pilchowicami. Przeżył okrucieństwa tego obozu i odzyskał
wolność.
Bibliografia: Zbiory J. Delowicza.
SIKORA STANISŁAW,
Więzień w KL Dachau, w KL Mauthausen-Gusen.
Mieszkaniec gminy Pstrążna pow. rybnicki. Aresztowany 2.05.1940
r. (miał szesnaście lat) i przekazany do KL Dachau, a
następnie przeniesiony do Mauthausen-Gusen gdzie zginął we
wrześniu 1941 r. Brak jest innych informacji o tym więźniu.
Bibliografia: Zbiory J. Delowicza.
SITEK ADAM,
Więzień w KL Auschwitz nr 10936.
Urodzony 24.12.1907 r. w Jastrzębiu pow. rybnicki. Po
aresztowaniu przetransportowany do KL Auschwitz i zarejestrowany
w obozowej ewidencji 5.03.1941 r. jako więzień nr 10936. Brak
dokładniejszych informacji o losie tego więźnia.
Bibliografia: I. Pająk "Mieszkańcy Śląska, Podbeskidzia,
Zagłębia Dąbrowskiego w KL Auschwitz", Katowice 1998, s.
86; Zbiory J. Delowicza.
SITKO JÓZEF,
Więzień w KL Mauthausen.
Urodzony 29.08.1911 r. w Połomi pow. rybnicki. Podczas okupacji
hitlerowskiej, został zmuszony do podjęcia służby wojskowej w
wojsku niemieckim. Gdy jednak jako wojskowy przyjechał na urlop,
nie chciał wracać do jednostki więc okaleczył się (wbił
igłę w żyłę). Uznano to za pretekst do zrezygnowania z
dalszej służby wojskowej i sądzono go przed sądem wojskowym,
który wydał wyrok kary śmierci, lecz wyroku nie wykonano -
przesyłając go do KL Mauthausen gdzie wkrótce i tak zginął.
Bibliografia: Zbiory J. Delowicza (kserokopia z relacją prezes
Koła ZBoWiD w Połomi - Józef Gąsior), skor. 7.
SIUDMOK FRANCISZEK,
Więzień w KL Auschwitz.
Mieszkaniec Rydułtów pow. rybnicki. Aresztowany w pierwszych
dniach okupacji hitlerowskiej i przekazany do KL Auschwitz. Brak
innych informacji o tym więźniu ponad to, że mimo ciężkich
warunków jakie panowały w obozie, przeżył i odzyskał
wolność.
Bibliografia: Zbiory J. Delowicza; W zachowanych dokumentach PMA-B
nie figuruje.
SIWAK WASYL,
Więzień w KL Auschwitz nr 78825.
Urodzony 11.05.1917 r. w Wielopolu k.Rybnika. Po aresztowaniu
przetransportowany do KL Auschwitz, zarejestrowany w obozowej
ewidencji dnia 30.11.1942 r. jako więzień nr 78825.
Przeniesiony 12.03.1943 r. do Gross-Rosen. Brak dalszych
informacji o jego losie.
Bibliografia: I. Pająk "Mieszkańcy Śląska, Podbeskidzia,
Zagłębia Dąbrowskiego w KL Auschwitz", Katowice 1998, s.
232.
SIWIEC
FERDYNAND,
Więzień więzienia w Rybniku, w KL Auschwitz, w KL Mauthausen.
Urodzony 15.05.1900 r., mieszkaniec Chwałowic k.Rybnika,
wykonywał zawód górnika. Członek POW Górnego Śląska, były
powstaniec - brał udział w trzecim powstaniu śląskim.
Aresztowany w okresie okupacji hitlerowskiej tj. 9.05.1941 r. i
przez dziewięć miesięcy więziony w Rybniku, a nastepnie
przekazany do KL Auschwitz i z kolei przesłany do KL Mauthausen
gdzie zginął 25.08.1942 r.
Bibliografia: L. Musiolik "Od Związku Powstańców
Śląskich do Związku Kombatantów RP", s. 37; L. Musiolik
"Rybniczanie słownik biograficzny", Rybnik 2000, s.
160; Zbiory J. Delowicza; W zachowanych dokumentach PMA-B oraz w
kartotece więźniów byłego KL Mauthausen nie figuruje.
SKALEC FRYDERYK,
Więzień więzienia w Katowicach, w KL Auschwitz nr 116688.
Urodzony 7.01.1914 r. w miejscowości Krempa, mieszkaniec Knurowa
pow. rybnicki. Po aresztowaniu przetransportowany do więzienia w
Katowicach, a stamtąd do KL Auschwitz gdzie zarejestrowany
został 19.04.1943 r. w obozowej ewidencji jako więzień nr
116688. 15.07.1944 r. został przeniesiony prawdopodobnie do
więzienia w Raciborzu i tam został wyzwolony 7.05.1945 r.
Bibliografia: I. Pająk "Mieszkańcy Śląska, Podbeskidzia,
Zagłębia Dąbrowskiego w KL Auschwitz", Katowice 1998, s.
328; PMA-B karta personalna (Häftlings-Personal-Karte, tom 7, s.
288-289, sygn. D-AuI-3a/1365-1684, nr inw. 174146).
SKALEC HENRYK,
Więzień więzienia w Katowicach.
Mieszkaniec Knurowa pow. rybnicki. Aresztowany w pierwszych
dniach okupacji hitlerowskiej, został przekazany do więzienia w
Katowicach i tam na skutek orzeczenia doraźnego sądu, skazany
na śmierć. Został zgilotynowany. Brak innych danych na temat
losów tego więźnia.
Bibliografia: Zbiory J. Delowicza.
SKOWRONEK ERWIN,
Więzień więzienia w Rybniku, w Mysłowicach, w KL Auschwitz.
Urodzony 1.10.1916 r. w Radlinie pow. rybnicki, syn Jana i Marty
z d. Heliosz, mieszkaniec Radlina. Bardzo aktywny członek
Związku Harcerstwa Polskiego. Ukończył czteroletnią szkołę
handlową w Rybniku, a następnie odbył czynną służbę
wojskową. Z wojska został przedwcześnie zwolniony, ze względu
na nabytą chorobą - otrzymał niewielką rentę. Po powrocie do
domu, pracował jako urzędnik w starostwie w Rybniku, ale na dwa
lata przed wybuchem drugiej wojny światowej, przeniósł się do
pracy w kop. "Emma" w Radlinie. Podczas okupacji nadal
tam pracował do czasu, gdy odmówił podpisania volkslisty i
napisał, że jest narodowości polskiej. W 1940 r. ożenił się
z Gertrudą z d. Szostek z Biertułtów, a w ich domu odbywały
się spotkania zaufanych znajomych Polaków. Grywano w karty, ale
posiadając nielegalnie odbiornik radiowy, słuchano
polskojęzycznych wiadomości z Londynu, gromadzono i rozdzielano
pieniężne ofiary dla najbiedniejszych Polaków pokrzywdzonych
przez okupanta. Odwiedzał Skowronków także Wilhelm
Wawrzyńczyk, współorganizator ruchu oporu na powiat rybnicko-wodzisławski,
Jan Szulik z Głożyn - były poseł na sejm i inni. Dnia 12.04.1942
r. o 23:30 gestapo i szupo wtargnęło do domu Skowronków -
przeprowadzając oczywiście rewizję wszystkich pomieszczeń.
Erwin został aresztowany i odwieziony do budynku Gminnej Radu
Narodowej w Radlinie, gdzie w piwnicy mieściło się tymczasowe
więzienie. Następnego dnia odwieziony został do więzienia w
Rybniku. Z Rybnika przetransportowano go do więzienia śledczego
w Mysłowicach i przebywał tam ponad cztery miesiące. 5.09.1942
r. został przekazany do KL Auschwitz gdzie zginął -
rozstrzelany 21.09.1942 r. Według wystawionego aktu zgonu nr
33222/1942 - potwierdzonego przez lekarza obozowego, zmarł o
godz. 16:00, określenie przyczyny zgonu to "plötzlicher
Herztod" (nagły zawał serca).
Bibliografia: PMA-B "Księga zgonów", t. 23, s. 216,
nr id. 31409; Zbiory J. Delowicza (w oparciu o relację Karola
Sachsa), skor. 2.
SKOWRONEK GERTRUDA z
d. SZOSTEK,
Więźniarka wiezienia w Rybniku, w Wodzisławiu, w KL Auschwitz
nr 8573.
Urodzona 19.12.1918 r. w Radlinie-Głożyny pow. rybnicki, córka
Józefa i Wiktorii z d. Konieczny, zamieszkała w Radlinie-Głożyny.
Harcerka, ukończyła kurs przysposobienia obronności kraju dla
drużynowych ZHP. Zaangażowała się w działalność
konspiracyjną wraz z mężem Erwinem od początku okupacji
hitlerowskiej. Łączniczka pomiędzy Inspektoratem Rybnickim, a
Okręgiem Śląskim ZWZ/AK. Aresztowana 13.04.1942 r. w swoim
domu wraz z Marią Olszewską, z którą współpracowała.
Więziona przez sześć tygodni w więzieniu w Rybniku, skąd
wywieziona została do Wodzisławia Śl. Następnie, 11.07.1942 r.
przekazana do KL Auschwitz i zarejestrowana jako nr obozowy 8573.
W tym obozie zachorowała na tyfus, dostała się na izbę
chorych, gdzie odwiedzała ją Maria Grzesiewska-Wojciechowska.
Zmarła 28.01.1943 r. (miała zaledwie 24 lata). Według
wystawionego aktu zgonu nr 4123/1943 - potwierdzonego przez
lekarza obozowego, zmarła o godz. 11:00, określenie przyczyny
zgonu to "Rippenfellentzündung" (zapalenie opłucnej).
Bibliografia: I. Pająk "Mieszkańcy Śląska, Podbeskidzia,
Zagłębia Dąbrowskiego w KL Auschwitz", Katowice 1998, s.
494, 666; PMA-B "Księga zgonów", t. 3, s. 1107, nr id.
42386; Zbiory J. Delowicza (42, 71 s. 176, 319, Informacja Erny
Bonarek), (relacja Zofii Warzecha z d. Szostek, Salomei Kolarczyk
z d. Skowronek), skor. 2;
SKOWRONEK
HENRYK,
Więzień w KL Buchenwald.
Mieszkaniec wioski Raszczyce w pow. rybnickim. Aresztowany już
na początku okupacji hitlerowskiej tj. 20.09.1939 r. i
przekazany do KL Buchenwald. Brak innych informacji o tym
więźniu. Został zwolniony z obozu w marcu 1940 r.
Bibliografia: Zbiory J. Delowicza.
SKOWRONEK
JAN,
Więzień więzienia w Rybniku, w KL Mauthausen.
Urodzony 16.05.1900 r. w Poszowicach pow. kozielski, mieszkaniec
Pszowa pow. rybnicki. Po ukończeniu szkoły podstawowej podjął
pracę jako młodociany górnik w kop. "Anna" w Pszowie.
Pod koniec pierwszej wojny światowej był na froncie zachodnim,
a po wojnie znowu pracował w kop. "Anna". W lutym 1919
r. wstąpił do POW Górnego Sląska. Były powstaniec -
uczestnik trzech powstań śląskich, członek Związku
Powstańców Śląskich, brał udział w działaniach na rzecz
obrony interesów polskich. Należał do tych działaczy polskich,
którzy spowodowali zamknięcie mniejszościowej niemieckiej
szkoły w Pszowie. Przed drugą wojną światową, w sierpniu
1939 r. stał z bronią w ręku na pograniczu Polsko-Niemieckim w
Suminie. W chwili wybuchu wojny uchodził na wschód i doszedł
aż do Jarosławia. Już jednak w sierpniu 1940 r. wrócił do
Ochojca k.Rybnika, bo tam przebywała jego żona. Przy
zameldowaniu się na policji, został aresztowany i przebywał w
więzieniu w Rybniku, a stamtąd został przesłany do KL
Mauthausen. Pracował w obozie przy gaszeniu wapna. Zginął 28.10.1941
r.
Bibliografia: Zbiory J. Delowicza (kserokopia z relacją brata -
Jerzego Skowronka), skor. 10; W ocalałej kartotece wieźniów
byłego KL Mauthausen nie figuruje..
SKROBOL WINCENTY,
Więzień w KL Auschwitz.
Mieszkaniec Żor pow. rybnicki, powstaniec - uczestnik powstań
śląskich. Aresztowany 17.12.1940 r. i osadzony w KL Auschwitz.
Brak jest innych informacji o tym więźniu. Został zwolniony z
obozu 5.04.1941 r.
Bibliografia: Zbiory J. Delowicza; W zachowanych dokumentach PMA-B
nie figuruje.
SKRZEK JÓZEF,
Więzień - brak informacji dot. miejsca.
Urodzony w 1911 r., mieszkaniec miejscowości Piece w pow.
rybnickim. Nauczyciel, w okresie międzywojennym wybitny
działacz harcerski na Śląsku. Aresztowany i skazany na
śmierć - zginął 3.12.1941 r. w egzekucji publicznej w
Michałkowicach.
Bibliografia: S. Kędra i A. Szefer "Nauczyciele śląscy
polegli i zamordowani w latach hitlerowskiej okupacji - Księga
Pamiątkowa", Katowice 1971 r. s. 101.
SKRZYPIEC ANNA,
Więźniarka więzienia w Rybniku, w KL Ravensbruck, w KL Bergen-Belsen.
Mieszkanka Orzupowic k.Rybnika. W czasie okupacji hitlerowskiej
współpracowała z Heleną Krak w organizacji konspiracyjnej AK.
Gdy organizacja ta została w 1944 r. zdekonspirowana, wraz
Heleną były aresztowane 28.09.1944 r. i wpierw więzione w
Rybniku. Z Rybnika przetransportowane zostały do KL Ravensbrück,
a stamtąd po kilku tygodniach w marszu ewakuacyjnym (gdy
zbliżał się front) dostały się do KL Bergen-Belsen. Obóz
został wyzwolony 15.04.1945 r. przez wojska angielskie i
wówczas odzyskały wolność.
Bibliografia: Zbiory J. Delowicza.
SKRZYPIEC WIKTOR,
Wiezień w KL Mauthausen.
Mieszkaniec Orzupowic k.Rybnika. Aresztowany w pierwszych dniach
okupacji hitlerowskiej i przekazany do KL Mauthausen. Zginął w
tym obozie. Brak jest innych informacji o tym więźniu.
Bibliografia: Zbiory J. Delowicza; W ocalałej kartotece
wieźniów byłego KL Mauthausen nie figuruje.
SKRZYSZOWSKI ALOJZY,
Więzień więzienia w Rybniku, w Brzegu, w Rawiczu.
Urodzony 7.11.1900 r. w Gorzyczkach k.Wodzisław Śl.,
mieszkaniec Gorzyc pow. rybnicki. Po pierwszej wojnie światowej
stanął do walki o wyzwolenie Górnego Śląska spod jarzma
pruskiego. Członk POW Górnego Śląska, były powstaniec -
uczestnik trzech powstań śląskich. Brał udział w
przygotowaniach do plebiscytu i trzeciego powstania. W trzecim
powstaniu pełnił funkcję dowódcy 12 kompanii IV pp.
raciborskiego. W niepodległej Polsce był pracownikiem gminy, a
później naczelnikiem gminy Gorzyce, i na tym stanowisku
pozostał do wybuchu drugiej wojny światowej. Został
aresztowany 4.10.1939 r. w Gorzycach i przewieziony do więzienia
w Rybniku, gdzie na sesji wyjazdowej Sądu Specjalnego w
Katowicach został skazany na pięć lat więzienia "... za
udział w trzecim powstaniu śląskim na stanowisku dowódcy
kompanii, za antyniemiecką postawę gdy pełnił funkcję
naczelnika gminy, za dyskryminację miejscowych Niemców".
Siedział w więzieniach w Rybniku, Brzegu, Rawiczu. Do domu
powrócił po wyzwoleniu w 1945 r., i niemal natychmiast podjął
pracę - organizując terenową władzę w Gorzycach. Był
wójtem do 1954 r. potem administratorem hoteli komunalnych w
Rybniku. Za zasługi dla Polski otrzymał: Śląski Krzyż
Powstańczy, Order Odrodzenia Polski, Order Sztandaru Pracy klasy
II, odznakę Zasłużony Dla Województwa Katowickiego i inne.
Bibliografia: Zbiory J. Delowicza (kserokopia z relacją Alojzego
Skrzyszowskiego), skor. 8.
SKUPIEŃ JADWIGA
pseud. Wisia,
Więźniarka więzienia w Rybniku, w Mysłowicach, w KL KL
Ravensbruck, w KL Mauthausen.
Urodzona 1.11.1915 r. w Radlinie-Biertułtowach pow. rybnicki,
córka Józefa i Konstantyny z d. Szczecina, mieszkanka
Wodzisławia Śl. Ukończyła dwie klasy szkoły średniej, przez
dwa lata uczęszczała także do konserwatorium muzycznego. Po
studiach muzycznych podjęła pracę w sklepie obuwniczym swojego
ojca. Prywatnie udzielała nauki gry na fortepianie. Na dwa lata
przed wybuchem drugiej wojny światowej, otrzymała na
własność sklep po rodzicach i w tym też okresie ukończyła
kurs pielęgniarski więc podczas działań wojennych 1939 r.
była pielęgniarką w szpitalu w Wodzisławiu - opiekując się
także rannymi żołnierzami niemieckimi. Po zwolnieniu jej ze
szpitala, w październiku 1939 r. otrzymała pozwolenie na
prowadzenie swojego sklepu obuwniczego, które odebrano jej w
kwietniu 1940 r. i Arbeitsamt posłał ją do pracy przymusowej w
Hucie "Silesia" w Rybniku. Sklep i dom władze
niemieckie zlikwidowały. W maju 1940 r. wstąpiła do
organizacji konspiracyjnej "Orzeł Biały". Odtąd
mieszkanie Jadwigi stało się punktem kontaktowym dla ZWZ/AK. We
wrześniu 1944 r. przeniesiono ją do pracy w Zakładach
Chemicznych w Kędzierzynie. W październiku 1944 r. organizacja
AK została w Rybniku po raz kolejny zdekonspirowana, skutkiem
czego Jadwiga została aresztowana. Po kilku dniach pobytu na
gestapo w Rybniku przez znajomą współaresztowaną przekazała
informację koleżankom z organizacji AK - Helenie i Annie Krak,
by się do niczego nie przyznawały, bo ona niczego na
przesłuchaniach nie powiedziała. Gryps wpadł w ręce
gestapowców, więc torturami chcieli wymusić przyznanie się o
przynależności do organizacji. Jadwiga bojąc się że nie
wytrzyma tortur i może zdradzić koleżanki, usiłowała
popełnić w więzieniu samobójstwo (chciała podciąć sobie
żyły). Została jednak zawieziona do szpitala i starano się
utrzymać ją przy życiu. 17.01.1945 r. z więzieniu w Rybniku,
przesłano ją do więzienia śledczego w Mysłowicach, gdzie
przebywała przez trzy dni. Z uwagi na zbliżającą się do
obozu Armię Radziecką, przetransportowano ją wraz z innymi
więźniarkami do KL Ravensbrück, a następnie do KL Mauthausen
do filii w Schergenkub. Odzyskała wolność gdy wyzwolony
został obóz w maju 1945 r.
Bibliografia: Zbiory J. Delowicza (kserokopia z relacją ojca
Jana Skupnia, Jadwigi Skupień), skor. 6; W ocalałej kartotece
wieźniów byłego KL Mauthausen nie figuruje.
SKUPIEŃ JÓZEF,
Więzień obozu - brak informacji dot. miejsca.
Mieszkaniec Dzimierza k.Rydułtów pow. rybnicki. Aresztowany w
pierwszych dniach okupacji hitlerowskiej na skutek donosu
miejscowych renegatów, przekazany został do obozu
koncentracyjnego. Brak informacji o nazwie obozu w którym
przebywał, zginął w obozie 25.02.1941 r.
Bibliografia: Zbiory J. Delowicza; W zachowanych dokumentach PMA-B
oraz w kartotece więźniów byłego KL Mauthausen nie figuruje.
SKUPIEŃ KONSTANTYNA
z d. SZCZECINA,
Więźniarka w KL Ravensbrück, w KL Bergen-Belsen.
Urodzona 26.02.1892 r. w Pszowie pow. rybnicki. W okresie
międzywojennym prowadziła sklep obuwniczy razem z mężem i
córką Jadwigą. Zaangażowana od listopada 1939 r. w
działalność konspiracyjną w SZP - ZWZ/AK. Łączniczka w
Inspektoracie Rybnickim - Rejon Wodzisław Śl. Poza tym,
prowadziła punkt kontaktowy, ukrywała i żywiła partyzantów i
konspiratorów. Jej córka Jadwiga ps. "Wisia"
pełniła także funkcję łączniczki i wraz z Heleną Krak
zostały aresztowane, gdy w październiku 1944 r. miała miejsce
poważniejsza akcja aresztowań w Inspektoracie Rybnickim AK.
Konstantyna została aresztowana już w sierpniu 1944 r. i
przekazana wpierw na gestapo w Rybniku a następnie przesłano
ją do obozu w KL Ravensbrück. Po ewakuacji tego obozu dostała
się do obozu w KL Bergen-Belsen gdzie zmarła na tyfus 10.04.1945
r.
Bibliografia: Zbiory J. Delowicza (kserokopia z relacją Jana
Skupnia), skor. 6.
SKUPIEŃ TEODOR,
Więzień w KL Mauthausen nr 45886.
Urodzony 25.04.1890 r. w Lyskach pow. rybnicki, mieszkaniec Lysek.
Aresztowany 23.01.1943 r., został przekazany do KL Mauthausen i
zarejestrowany jako więzień nr 45886. Brak informacji o
dalszych losach tego więźnia.
Bibliografia: Zbiory J. Delowicza.
SKUPISZ FRYDERYK,
Więzień w KL Auschwitz nr 67209.
Urodzony 23.10.1914 r. w Raciborzu. Po aresztowaniu
przetransportowany do KL Auschwitz i zarejestrowany 9.10.1942 r.
w obozowej ewidencji jako więzień nr 67209. Brak informacji o
dalszym losie więźnia.
Bibliografia: I. Pająk "Mieszkańcy Śląska, Podbeskidzia,
Zagłębia Dąbrowskiego w KL Auschwitz", Katowice 1998, s.
215.
SLADEK TADEUSZ,
Więzień w KL Neukirchen k.Norymbergii.
Urodzony 5.03.1925 r. w Paruszowcu k.Rybnika, mieszkaniec Rybnika
(miał w okresie rozpoczęcia okupacji czternaście lat). Harcerz
II Drużyny Harcerzy im. Zawiszy Czarnego w Paruszowcu.
Postanowił mimo swojego młodego wieku, przedostać się na
zachód i tam wstąpić do wojska polskiego by walczyć z
okupantem. Na wyprawę tą wybrał się razem z kolegą Dyrszką.
Wyruszyli za granicę 29.12.1941 r. i udało im się przedostać
przez granicę Czech i Moraw do granicy Słowacji. Tam niestety
zostali ujęci przez niemiecką straż graniczną i odstawieni na
gestapo, gdzie Tadeusz dosyć odważnie oświadczył, że jest
Polakiem i zdecydował się przedostać do armii polskiej by
służyć swojej ojczyźnie. W wyniku tak oczywistego
stwierdzenia, przekazany został do KL Neukirchen k.Norymbergii.
Sądzony przed Trybunałem Ludowym w Berlinie pod koniec 1942 r.
otrzymał wyrok pięciu lat wiezienia. Został jednak w drodze
łaski wcześniej zwolniony z obozu do domu. Zmarł 13.06.1944 r.
po ośmiu dniach pobytu w domu, w wyniku urazów i ran
odniesionych w czasie przesłuchań i tortur więziennych.
Bibliografia: L. Musiolik "Rybniczanie słownik biograficzny",
Rybnik 2000, 161; Zbiory J. Delowicza.
SŁADEK FLORIAN,
Więzień więzienia w Mysłowicach, w KL Auschwitz nr 47722.
Urodzony 3.04.1913 r. w Wielopolu k.Rybnika, syn Konstantego i
Rozalii z d. Hanek, mieszkaniec Wielopola. Po aresztowaniu,
najprawdopodobniej wpierw przetransportowany do więzienia
śledczego (Ersatzpolizeigefängnis) w Mysłowicach, a stamtąd
przekazany 17.07.1942 r. do KL Auschwitz gdzie zarejestrowano go
jako więźnia nr 47722. Zginął 23.09.1942 r. Według
wystawionego aktu zgonu nr 33237/1942 - potwierdzonego przez
lekarza obozowego, zmarł o godz. 13:30, określenie przyczyny
zgonu to "Fleckfieber" (tyfus plamisty).
Bibliografia: I. Pająk "Mieszkańcy Śląska, Podbeskidzia,
Zagłębia Dąbrowskiego w KL Auschwitz", Katowice 1998, s.
666; PMA-B "Księga zgonów", t. 23, s. 231, nr id.
31424.
SŁANINA
ANTONI,
Więzień więzienia Montelupich w Krakowie, w KL Dachau nr 3006,
w KL Gross-Rosen nr 129202, w KL Mauthausen.
Urodzony 6.06.1909 r. w Herne - Westfalia, syn Jana. Został
aresztowany już w drugim dniu okupacji hitlerowskiej i osadzony
w więzieniu w Wodzisławiu Śl. za drukowanie i kolportowanie
ulotek. Następnie, przewieziony został wraz z ojcem do
więzienia w Rybniku, a stamtąd do KL Dachau gdzie był
zarejestrowany jako więzień nr 3006. Kiedy jednak uznano
oskarżenie za bezzasadne, zwolniono go z obozu. Po powrocie do
Wodzisławia, wraz z rodzicami wyjechał do Guberni i tam
otrzymał zatrudnienie w branży papierniczej na stanowisku
kierownika sprzedaży w hurtowni papieru. W nowym miejscu pobytu
zaangażował się w działalność ruchu oporu, organizując
między innymi papier do druku ulotek. W mieszkaniu jego
rodziców zorganizowano komórkę przerzutu Polaków, którzy ze
Śląska przybywali do Krakowa jako dezerterzy z wojska
niemieckiego. Załatwiane były dla nich fałszywe dokumenty i
jako polskich robotników wysyłano na roboty do Niemiec. W 1943
r. Niemcy wykryli braki w stanie papieru w hurtowni i Antoni
został aresztowany. Przebywał do lata 1944 r. w więzieniu na
Montelupich, a gdy zbliżał się front - został
przetransportowany do KL Gross-Rosen i tam zarejestrowany jako
więzień nr 129202. W czasie transportu, udało mu się
wymienić dokumenty na zabrane zmarłemu współwięźniowi, a
znacznie mniej obciążonego przewinieniami wobec Niemców. W KL
Gross-Rosen dostał się do podobozu Fünfteichen. Dnia 14.02.1945
r. ewakuowany do KL Mauthausen, a stamtąd do podobozu Ebensee
gdzie doczekał się wyzwolenia przez wojska amerykańskie.
Powrócił do domu w sierpniu 1945 r. Otrzymał nominację na
Pełnomocnika Rządu d/s. Poligraficznych na miasto Bytom, a
następnie został dyrektorem tego przedsiębiorstwa do czasu
przejścia na emeryturę.
Bibliografia: Zbiory J. Delowicza (kserokopia z relacją
Bronisławy Słanina, Leona Słaniny), skor. 6.
SŁANINA AUGUSTYN,
Więzień więzienia w Wodzisławiu, w Rybniku, w KL Oranienburg-Sachsenhausen,
w KL Dachau.
Urodzony 16.09.1885 r. w Turzy k.Wodzisławia Śl. W wieku
czternastu lat - zmuszony przez ciężkie warunki materialne
rodziców, rozpoczął pracę w kop. "Emma" w Radlinie.
W 1902 r. wstąpił do utworzonego koła śpiewaczego "Słowiki"
w Nordehausen gdzie pojechał "za pracą". W 1903 r. na
trzy miesiące wyjechał na Śląsk, aby brać udział w walce
agitacyjnej o przyłączenie Górnego Śląska do Polski.
Agitował też na rzecz Korfantego. Po trzech miesiącach
wrócił do Westfalii gdzie z jeszcze większym zapałem
prowadził agitację polityczną. Wstąpił do Towarzystwa
Gimnastycznego "Sokół" w Herne. Następnie przez
wiele lat był w zarządzie tego Towarzystwa. W 1904 r. był
współzałożycielem polskiej organizacji górniczej "Zjednoczenie
Polskie" w Herne. W 1905 r. był współorganizatorem
strajku górników w Westfalii, który trwał siedem tygodni. Po
zakończeniu strajku został z kopalni zwolniony. W 1906 r.
założył w Bottrop Towarzystwo Śpiewacze "Wyspiański"
i pełnił w nim funkcję prezesa przez pięć lat. Następnie,
organizował oddziały Towarzystwa Gimnastycznego "Sokół"
na terenie całej Westfalii. W 1907 r. zawarł związek
małżeński z Marią z d. Sikora. W 1912 r. wrócił z rodziną
na Śląsk i osiedlił się w Jedłowniku, a pracę podjął w
kop. "Anna" w Pszowie. Nadal oczywiście angażował
się w pracę społeczno-polityczną w Jedłowniku, założył
Towarzystwo św. Barbary, i zrzeszające wszystkie zawody
Zjednoczenie Zawodowe Polskie. W 1912 r. po rozwiązaniu
niemieckiego parlamentu i rozpisaniu nowych wyborów agitował na
rzecz księdza Pawła Pośpiecha z Kokoszyc, który otrzymał w
wyborach mandat poselski. Na początku 1919 r. wstąpił do POW
Górnego Śląska. W czasie konstytuanty w Berlinie, jako polski
agitator został aresztowany przez niemiecką policję i osadzony
w więzieniu w Raciborzu. Zarzucano mu terror wyborczy i zdradę
kraju. Na podstawie amnestii był zwolniony w 1919 r. przez
komisję aliancką. Po powrocie z więzienia, został mianowany
komendantem POW na Kokoszyce, Jedłownik, Turzę, Czyżowice i
Zawadę. Był powstańcem - uczestnikiem wszystkich trzech
powstań śląskich - członkiem Związku Powstańców Śląskich.
W 1920-1921 był kontrolerem obwodowym na Pszów, Krzyżkowice,
Kokoszyce, Zawadę i Jedłownik. Był w stałym kontakcie z
komisariatem plebiscytowym w Rybniku (z doktorem Różańskim).
Po trzecim powstaniu przeniósł się do Wodzisławia i
prowadząc hotel, nadal aktywnie działał w Towarzystwie
Śpiewaczym "Wiosna", w Stowarzyszeniu Kupców Polskich,
w Towarzystwie Gimnastycznym "Sokół", był członkiem
magistratu w Wodzisławiu, współzałożycielem i wieloletnim
prezesem Związku Obrony Kresów Zachodnich (późniejszy
Związek Zachodni). Działał na rzecz umocnienia polskiego
posiadania w mieście, w kościele, w szkole. Za to otrzymał
odznaczenia: Krzyż Zasługi, Śląski Krzyż Powstańczy i inne.
W dniu 1.09.1939 r. został aresztowany w Boguminie a następnie
przesłuchiwany w Wodzisławiu i z kolei więziony w Rybniku,
skąd przekazano go 7.04.1940 r. do KL Oranienburg-Sachsenhausen.
We wrześniu 1940 r. trafił do KL Dachau gdzie uznawany był za
więźnia politycznego do wyzwolenia obozu 29.04.1945 r. przez
wojska amerykańskie. Powrócił do domu w lipcu 1945 r.
Bibliografia: Zbiory J. Delowicza (kserokopia z relacją
Augustyna Słaniny, syna Stefana Słaniny i córki Jadwigi), skor.
6.
SŁANINA BRONISŁAWA
z d. ZARZECKA,
Więźniarka więzienia w Katowicach, w Mysłowicach, w KL
Ravensbrück, w KL Mauthausen, podobozu Shörgenhub k.Linz.
Urodzona 18.08.1913 r. w Wodzisławiu Śl. Ukończyła Gimnazjum
Sióstr Urszulanek w Rybniku i dwuletnią Szkołę Handlową w
Wodzisławiu Śl. W 1933 r. wyszła za mąż za Leona Słaninę,
syna Jana. Wiosną 1939 r. Przeprowadzili się do Katowic-Ligoty,
otwierając dom towarowy przy kop. "Wujek". Bronisława
na początku okupacji także prowadziła w/w dom towarowy, ale
już w 1940 r. Niemcy skonfiskowali jej mienie i usunięta
została z własnego budynku ze sklepem. Wraz z koleżanką
Jadwigą Skupniową z Wodzisławia, zaangażowała się w
działalność organizacji konspiracyjnej AK. Była łączniczką,
prowadziła punkt kontaktowy w sklepie, w którym pracowała jako
sprzedawczyni. Podejrzewana przez Niemców o kontakt z
konspiracją, została z pracy zwolniona i dostała nakaz pracy
przymusowej w fabryce pod nazwą "Elwator" w Katowicach.
Nie zaprzestała jednak pracy w ruchu oporu. Dnia 2.10.1944 r.
aresztowano ją w związku z dekonspiracją AK w Wodzisławiu Śl.
Do 20.01.1945 r. przebywała w więzieniu w Katowicach, a
następnie przekazana została do więzienia śledczego (Ersatzpolizeigefängnis)
w Mysłowicach. Po trzech dniach, na wskutek zbliżania się
Armii Radzieckiej odesłana była w transporcie zbiorowym do KL
Ravensbrück, ale z powodu bombardowań dworców kolejowych
transport ten skierowano do KL Mauthausen. Po trzech dniach
przybyła do podobozu w Shörgenhub k.Linz gdzie 8.05.1945 r.
została wyzwolona przez wojska amerykańskie.
Bibliografia: Zbiory J. Delowicza; W ocalałej kartotece
wieźniów byłego KL Mauthausen nie figuruje.
SŁANINA JAN,
Więzień więzienia w Wodzisławiu, w KL Dachau nr 3005.
Urodzony 28.04.1878 r. w Turzy k.Wodzisławia Śl., mieszkaniec
Wodzisławia Śl. Po ukończeniu szkoły powszechnej, podjął
pracę zarobkową w kop. "Emma" w Radlinie. Następnie,
wyjechał z rodzicami do Westfalii do miasta Herne by polepszyć
warunki bytu. Tam zetknął się z wielkim ruchem społeczno-kulturalnym
Polonii, organizującej się w różne związki patriotyczne.
Założył Towarzystwo Śpiewu "Słowiczek" i
Towarzystwo Gimnastyczne "Sokół". W chwilach wolnych
od pracy dokształcał się na kursie drukarzy - uzyskując
dyplom kwalifikowanego drukarza. Wspólnie z żoną założył w
1908 r. drukarnię i sklep z artykułami piśmiennymi w Herne,
stał się wydawcą tygodnika "Głos Uchodźcy",
drukował kalendarze i broszurki. Przez kilka lat pełnił
funkcję prezesa Związku Kół Śpiewaczych na okręgi Westfalii
i Nadreni. Podczas pierwszej wojny światowej od 1915 r. do 1918
r. walczył jako żołnierz niemiecki - narodowości polskiej. Po
wojnie w 1920 r. wrócił do Polski do Szamotuł w woj.
poznańskim, gdyż jako "niebezpieczny Polak" nie
dostał zezwolenia na osiedlenie się na Śląsku. Przybył do
Wodzisławia dopiero po powstaniach śląskich, a od 1922-1924 r.
wydawał tygodnik "Gazeta Wodzisławska", przez kilka
lat był prezesem Kół Śpiewaczych okręgu wodzisławskiego. Od
1922 r. był politycznym zwolennikiem stronnictwa Wojciecha
Korfantego. Już w trzecim dniu okupacji hitlerowskiej został
aresztowany i osadzony na sześć tygodni w więzieniu w
Wodzisławiu. Po zwolnieniu z więzienia, w grudniu 1939 r. był
aresztowany ponownie za druk antyhitlerowskich ulotek i tym razem
przewieziony został wraz z synem Antonim (także aresztowanym
pod tym samym zarzutem) do KL Dachau i tam zarejestrowany jako
więzień otrzymał nr 3005. Kiedy jednak oskarżenie uznano za
bezzasadne, zwolniono go z obozu. Jego majątek został przez
Niemców skonfiskowany, więc cała jego rodzina wyjechała do
Guberni. Tam w ich mieszkaniu zorganizowano komórkę przerzutu
Polaków, którzy ze Śląska przybywali do Krakowa jako
dezerterzy z wojska niemieckiego. Załatwiane były fałszywe
dokumenty z fikcyjnymi personaliami i jako polskich robotników
wysyłano ich na roboty do Niemiec. Zmarł 9.03.1945 r. przed
wyzwoleniem przez Armię Czerwoną.
Bibliografia: Zbiory J. Delowicza (kserokopia z relacją
Augustyna Słaniny, syna Stefana Słaniny i córki Jadwigi), skor.
6.
SŁANINA KONRAD,
Jeniec Oflagu XI B Braunschweig (Brunszwik), Jeniec Oflagu II C
Woldenberg w Dobiegniewie.
Urodzony 28.11.1908 r. w Knurowie pow. rybnicki, mieszkaniec
Rybnika. Uczestnik kampanii wrześniowej 1939 r. ze stopniem
podporucznika. Był adiutantem w batalionie I/75 pp. Wzięty do
niewoli do końca okupacji hitlerowskiej był jeńcem Oflagu XI B
Braunschweig (Brunszwik) i Oflagu II C Woldenberg w Dobiegniewie.
Po wyzwoleniu w 1945 r. pracował w Rybniku w Powszechnej
Spółdzielni Spożywców "Społem" - jako wiceprezes,
a następnie był dyrektorem Zakładów Mięsnych w Rybniku.
Zmarł 14.08.1991 r.
Bibliografia: L. Musiolik "Rybniczanie słownik biograficzny",
Rybnik 2000, s. 161; Zbiory J. Delowicza.
SŁANINA LEON,
Jeniec obozu jenieckiego w Wiedniu, obozu pracy wychowawczej w
Karlsruhe.
Urodzony w 1904 r. w Horne - Westfalia. Jako członek Obrony
Narodowej w dniu 3.09.1939 r. z grupą powstańców opuścił
Katowice, udając się na wschód i dotarł do Lwowa, a stamtąd
12.09.1939 r. udał się w kierunku Zborowa, gdzie z rozbitków
wojska polskiego uformowano większą jednostkę wojskową pod
dowództwem majora Kryzera. 20.09.1939 r. cały oddział dostał
się do niewoli radzieckiej i przetransportowany był przez
Kijów, Charków do obozu jeńców w Starobielsku. W obozie,
spotkał się z komendantem Obrony Narodowej na powiat rybnicki -
Nikodemem Sobikiem i innymi znajomymi z Wodzisławia (majorem
Kuczmą i kapitanem Jankowskim z Rybnika). Na mocy porozumienia
niemiecko-radzieckiego (w tym okresie) jeńcy pochodzący ze
Śląska, poznańskiego czy Pomorza, przekazani zostali wojsku
niemieckiemu. Leon został przekazany Niemcom w styczniu 1940 r.
w Terespolu k.Brześcia. Przebywał następnie w obozie jenieckim
koło Wiednia a potem w Badenii, gdzie dostał się do więzienia
na trzy tygodnie, zaś w 1943 r. na trzy miesiące do obozu pracy
wychowawczej w Karlsruhe. W konsekwencji dalszych przeniesień,
koniec wojny zastał go w Freibergu w Badenii. Przez
międzynarodowy Czerwony Krzyż dowiedział się o pobycie żony
Bronisławy w obozie repatriacyjnym w Linzu, więc pojechał tam
i razem, w maju 1946 r., powrócili do Polski
Bibliografia: Zbiory J. Delowicza (kserokopia z relacją
Bronisławy Słanina, Leona Słaniny), skor. 6.
SŁANINA RYSZARD,
Więzień więzienia Montelupich w Krakowie.
Urodzony w 1911 r., mieszkaniec Wodzisławia Śl., przed wojną
aktywny działacz Związku Harcerstwa Polskiego w tym mieście.
Podczas okupacji opuścił Wodzisław Śl. i zamieszkał w
Krakowie. Został tam aresztowany i przejściowo więziony na
Montelupich - podejrzany o działalność w organizacji
konspiracyjnej. Brak dalszych informacji o jego losie. Wiadomo
jedynie, że przeżył okres okupacji i po wyzwoleniu pracował w
Krakowie jako pracownik umysłowy w handlu.
Bibliografia: Zbiory J. Delowicza (kserokopia z relacją
Augustyna Słaniny, syna Stefana Słaniny i córki Jadwigi), skor.
6.
SŁANINA STEFAN,
Więzień więzienia w Wodzisławiu, w Rybniku, Oflagu w Murnau.
Urodzony w 1909 r., mieszkaniec Wodzisławia Śl., w 1929 r.
ukończył gimnazjum w Rybniku, a następnie rozpoczął studia
prawnicze na Uniwersytecie w Poznaniu, kończąc je w 1934 r. W
1939 r. i otrzymał nominację na sędziego grodzkiego w Rybniku.
Brał udział w kampanii wrześniowej 1939 r. jako podporucznik
piechoty w 4 pułku Strzelców Podhalańskich w Cieszynie. Po
kapitulacji armii południowej, w której służył, ukrywał
się w Cieszanowie koło Lubaczowa, ale po jakimś czasie
wrócił do Wodzisławia po dokumenty, aby ponownie udać się do
centralnej Polski. Na dworcu kolejowym w Wodzisławiu
prawdopodobnie został rozpoznany i aresztowany (30.11.1939 r.).
Wpierw umieszczono go w więzieniu w Wodzisławiu, gdzie
przebywał do marca 1940 r. Zarzucano mu działalność na
szkodę mniejszości niemieckiej na stanowisku sędziego. Końcem
marca 1940 r. przeniesiony został do więzienia w Rybniku, a
stamtąd przekazano go jako oficera wojska polskiego do Oflagu w
Murnau, gdzie przebywał do chwili wyzwolenia przez wojska
amerykańskie Wrócił do kraju w 1945 r.
Bibliografia: Zbiory J. Delowicza (kserokopia z relacją
Augustyna Słaniny, syna Stefana Słaniny i córki Jadwigi), skor.
6.
SŁAWEK MARIAN,
Więzień więzienia w Raciborzu, w KL Auschwitz nr 22396.
Urodzony 17.01.1890 r. w Poznaniu, syn Józefa i Marii,
mieszkaniec Pszowa pow. rybnicki. Po ukończeniu szkoły
podstawowej dostał się do polskiej drukarni w Poznaniu jako
pomocnik. Później uczęszczał na kurs księgowości. Brał
udział w pierwszej wojnie światowej na froncie zachodnim od
stycznia 1915 do września tegoż roku, a następnie przez dwa
lata był w niewoli francuskiej. Od lutego 1918 r. do pierwszej
wojny światowej służył w armii gen. Hallera jako ochotnik.
Wrócił do kraju i służył w armii polskiej w lecznicy 13
baonu saperów jako sanitariusz w stopniu plutonowego. Z wojska
zwolnił się w styczniu 1921 r. Od maja do sierpnia 1921 r.
pełnił służbę graniczną pod Raciborzem, a następnie
pracował jako sekretarz Urzędu Okręgowego w Rydułtowach. Od
1923 r. do wybuchu drugiej wojny był sekretarzem Urzędu
Gminnego w Pszowie. Szczególną troską otaczał polskie
towarzystwa, związki i organizacje, aby umacniać polską
świadomość narodową, a z drugiej strony, by ustawicznie
zmniejszać wpływy niemieckie. Należał do osób, które
doprowadziły do likwidacji szkoły mniejszościowej niemieckiej
w Pszowie. Z chwilą wybuchu wojny uchodził na wschód i dotarł
aż w okolice Kielc. Na Śląsk powrócił w styczniu 1940 r. do
Kamienia n/Odrą gdzie mieszkała żona. Postanowił tam
przetrwać okres okupacji - otrzymał pracę biurową w majątku
w Bukowie. Gdy jednak właściciel majątku otrzymał opinię z
Pszowa, zmuszony był go zwolnić z pracy. We wrześniu 1941 r.
został aresztowany i przez jakiś czas przebywał w więzieniu w
Raciborzu a 11.11.1941 r. został przetransportowany do KL
Auschwitz gdzie zarejestrowany był jako więzień nr 22396.
Zginął 28.03.1942 r. Według wystawionego aktu zgonu nr 4237/1942
- potwierdzonego przez lekarza obozowego, zmarł o godz. 10:25,
określenie przyczyny zgonu to "Phlegmone bei Herzschwäche"
(flegmona przy niewydolności serca).
Bibliografia: PMA-B "Księga zgonów", t. 3, s. 1231,
nr id. 5854; Zbiory J. Delowicza (kserokopia z relacją syna
Tadeusza Sławka), skor. 10.
SŁAWIK
ANTONI,
Więzień obozu w Nieborowicach, w Rawiczu, w KL Dachau, w KL
Buchenwald.
Urodzony w 1876 r. na opolszczyźnie, przez jakiś czas
mieszkaniec Dziergowic k. Kuźni Raciborskiej, z zawodu hutnik.
Członek POW Górnego Śląska, były powstaniec - uczestnik
powstań śląskich. Po podziale Górnego Śląska, przeniósł
się z rodziną do Rybnika. W pierwszych dniach okupacji
hitlerowskiej, ukrywał się w klasztorze OO Franciszkanów w
Rybniku, wyszedł z ukrycia 27.09.1939 r. i został aresztowany.
Wpierw więziony był w Nieborowicach, nastepnie przeniesiono go
do więzienia w Rawiczu, stamtąd do KL Dachau i kolejno do KL
Buchenwald gdzie zginął 6.08.1941 r.
Bibliografia: L. Musiolik "Od Związku Powstańców
Śląskich do Związku Kombatantów RP", s. 37; L. Musiolik
"Rybniczanie słownik biograficzny", Rybnik 2000, s.
162; Zbiory J. Delowicza.
SŁODKIEWICZ JÓZEF,
Więzień w KL Auschwitz.
Mieszkaniec Rydułtów pow. rybnicki, przedwojenny działacz
społeczny - nauczyciel. Aresztowany w pierwszych dniach okupacji
hitlerowskiej i przekazany do KL Auschwitz gdzie zginął w
nieznanych okolicznościach.
Bibliografia: Zbiory J. Delowicza; W zachowanych dokumentach z KL
Auschwitz nie figuruje.
SŁODKIEWICZ JÓZEFA,
Więźniarka w KL Auschwitz.
Mieszkanka Rydułtów pow. rybnicki. Aresztowana wraz z mężem
Józefem w pierwszych dniach okupacji hitlerowskiej i przekazana
do KL Auschwitz gdzie zginęła w nieznanych okolicznościach.
Bibliografia: Zbiory J. Delowicza; W zachowanych dokumentach PMA-B
nie figuruje.
SŁUPIK PAWEŁ,
Więzień więzienia w Mysłowicach, w KL Auschwitz.
Urodzony 29.12.1899 r., mieszkaniec Chwałowic k.Rybnika.
Członek POW Górnego Śląska, powstaniec - uczestnik powstań
śląskich. Aresztowany 26.10.1942 r. i przekazany prawdopodobnie
do więzienia śledczego (Ersatzpolizeigefängnis) w Mysłowicach,
a po śledztwie przesłany do KL Auschwitz. Mimo potwornych
warunków jakie panowały w obozie, przeżył i odzyskał
wolność w maju 1945 r.
Bibliografia: Zbiory J. Delowicza; W zachowanych dokumentach PMA-B
nie figuruje.
SŁUPIK ROMAN,
Więzień w KL Dachau.
Mieszkaniec Żor pow. rybnicki, uczeń Gimnazjum im. K. Miarki w
tym mieście, uczestniczył w kampanii wrześniowej 1939 r.,
dostał się do niewoli z której udało mu się zbiec. Od
pierwszych dni okupacji hitlerowskiej działał w ruchu oporu.
Został aresztowany w maju 1940 r. i przekazany do KL Dachau.
Brak informacji o dalszym losie tego więźnia.
Bibliografia: J. Delowicz "Żory - ludzie i wydarzenia",
rok 1999, s. 85, 101.
SMOŁKA ALOJZY,
Więzień w KL Auschwitz nr 56885.
Urodzony 18.12.1925 r. w Ligocie k.Rybnika, syn Teodora i Zofii z
d. Höning, mieszkaniec Gotartowic k.Rybnika. Po aresztowaniu
przekazany do KL Auschwitz i zarejestrowany 7.08.1942 r w
obozowej ewidencji jako więzień nr obozowy 56885. Zginął 9.09.1942
r. Według wystawionego aktu zgonu nr 29387/1942 - potwierdzonego
przez lekarza obozowego, zmarł o godz. 16:35, określenie
przyczyny zgonu to "akuter Magendarmkatarrh" (ostry
nieżyt/katar żołądkowy-jelitowy).
Bibliografia: I. Pająk "Mieszkańcy Śląska, Podbeskidzia,
Zagłębia Dąbrowskiego w KL Auschwitz", Katowice 1998, s.
203; PMA-B "Księga zgonów", t. 20, s. 849, nr id.
27675.
SMOŁKA
JÓZEF,
Więzień w KL Dachau, w KL Buchenwald.
Mieszkaniec Gotartowic k.Rybnika. Członek POW Górnego Śląska,
były powstaniec - uczestnik powstań śląskich, działacz
plebiscytowy, w okresie międzywojennym członek Związku
Powstańców Śląskich. W pierwszych dniach okupacji
hitlerowskiej aresztowany i przekazany do KL Dachau, a następnie
KL Buchenwald. Mimo ciężkich warunków jakie panowały w obozie,
przeżył i odzyskał wolność. Powróciwszy do Rybnika,
pracował do przejścia na emeryturę w Hucie "Silesia"
jako kierownik walcowni.
Bibliografia: L. Musiolik "Od Związku Powstańców
Śląskich do Związku Kombatantów RP", s. 37; L. Musiolik
"Rybniczanie słownik biograficzny", Rybnik 2000, s.
162; Zbiory J. Delowicza.
SMÓŁKO ANASTAZJA,
Więźniarka w KL Auschwitz nr 31513.
Urodzona 7.07.1895 r. w Gotartowicach k.Rybnika. Po aresztowaniu
przetransportowana do KL Auschwitz, zarejestrowana w obozowej
ewidencji dnia 26.01.1943 r. jako więźniarka nr 31513.
Zwolniona z obozu 11.03.1943 r.
Bibliografia: I. Pająk "Mieszkańcy Śląska, Podbeskidzia,
Zagłębia Dąbrowskiego w KL Auschwitz", Katowice 1998, s.
524.
SMYCZEK
ANTONI,
Więzień więzienia w Raciborzu.
Mieszkaniec Rydułtów pow. rybnicki. Aresztowany w pierwszych
dniach okupacji hitlerowskiej i więziony w Raciborzu. Przeżył
pobyt w więzieniu i uzyskał wolność. Brak dokładniejszych
informacji o tym więźniu.
Bibliografia: Zbiory J. Delowicza.
SMYK ANIELA,
Więźniarka więzienia w Cieszynie.
Mieszkanka Rydułtów pow. rybnicki. Aresztowana w pierwszych
dniach okupacji hitlerowskiej i więziona w więzieniu w
Cieszynie. Przeżyła pobyt w więzieniu i odzyskała wolność.
Bibliografia: Zbiory J. Delowicza.
|
webmajster - Gabriela Bonk bibliofilur@poczta.onet.pl |
