Jerzy Klistała:

Martyrologium mieszkańców Ziemi Rybnickiej, Wodzisławia Śl., Żor, Raciborza w latach 1939-1945
Słownik Biograficzny - nazwiska na literę
S:
Sachs - Smyk

Kontakt z Autorem:
jerzy2212@interia.pl

SACHS JÓZEF,
Więzień w KL Buchenwald.
Urodzony w 1900 r. w Radlinie-Obszarach pow. rybnicki, był górnikiem i pracował w kop. "Emma" w Radlinie. Bardzo aktywny członek Towarzystwa Gimnastycznego "Sokół", śpiewak i aktor w Towarzystwie Śpiewaczym "Jutrzenka". Przed okresem plebiscytowym, przebywał przez jakiś czas w woj. poznańskim na przeszkoleniu wojskowym. Wrócił jednak w rodzinne strony tuż przed plebiscytem i brał udział w akcji plebiscytowej w 1921 r. Uczestniczył także w trzecim powstaniu śląskim. Posiadał odznaczenie: Śląski Krzyż Powstańczy. W 1922 r. przeniósł się do Świętochłowic, ożenił się i zatrudnił jako posterunkowy policji. Z powodu choroby, powrócił w rodzinne strony do Obszar (wraz z rodziną założoną w Świętochłowicach), i dorabiał do skromnej renty policyjnej - podejmując pracę w Zakładach Koksochemicznych w Radlinie. Dnia 3.09.1939 r. został aresztowany i przekazany do KL Buchenwald gdzie zginął w połowie 1940 roku.
Bibliografia: Zbiory J. Delowicza (w oparciu o relację Karola Sachsa), skor. 2; Informacja Stanisława Sachsa z Radlina.

SACHS LEOPOLD,
Więzień więzienia w Katowicach, w KL Sachsenhausen nr 26138, w KL Neuengammenr 512, w KL Dachau nr 21404.
Urodzony 16.11.1898 r. w Bottrop - Westfalia, mieszkaniec Radlina-Obszary pow. rybnicki. Po ukończeniu szkoły w Bottrop, zaczął tam pracować jako górnik. W 1917 r. zaciągnięty do wojska niemieckiego. Gdy jednak dostał kilka dni urlopu, przed wyjazdem na front przeszedł granicę holenderską bo nie zamierzał jako Polak walczyć przeciwko aliantom. W 1919 r. przyjechał z rodzicami na Śląsk wstępując do polskiej armii. W 1920 r. zwolnił się z wojska. Był członkiem Towarzystwa Śpiewaczego i Towarzystwa Gimnastycznego "Sokół" w Obszarach.
Był komendantem POW Górnego Śląska na Obszary i pracownikiem komisariatu plebiscytowego w Rybniku. W trzecim Powstaniu Śląskim jako sierżant w kompanii sztabowej - pod dowództwem Augusta Kuśki szturmował 3.05.1921 r. siedzibę niemieckiej policji plebiscytowej w "kop. "Emma" w Radlinie. Walczył też pod Gorzycami i prowadził powstańców na miejscowość Olza. Po trzecim powstaniu pracował do 1927 r. w kop. "Emma" (na powierzchni). Od 1928 r. do drugiej wojny światowej był listonoszem. Na parę dni przed wrześniem 1939 r. udał się wraz z rodziną na wschód i dotarł aż pod Lwów. Widząc jednak bezsens tej ewakuacji, wrócił do Obszar 10.10.1939 r. a już 13.10.1939 r. został aresztowany i przekazany do więzienia w Katowicach. Dnia 27.06.1940 r. przetransportowany został do KL Sachsenhausen i oznaczony nr 26138. Następnie, 4.11.1940 przeniesiony do KL Neungamme nr 512, i w niedługim czasie do KL Dachau gdzie zarejestrowano go jako więźnia nr 21404. Mimo ciężkich warunków jakie panowały w obozach, w których przebywał, przeżył i doczekał się wyzwolenia obozu przez wojska amerykańskie w dniu 29.04.1945 r. Od 1946 r. do 1947 był Przewodniczącym Rady Narodowej w Radlinie, założycielem Związku byłych więźniów politycznych. Posiadał odznaczenia: Śląski Krzyż Powstańczy, Gwiazdę Śląską, a także Krzyż Orderu Odrodzenia polski.
Bibliografia: Zbiory J. Delowicza (w oparciu o relację Leopolda Sachsa), skor. 2, skor. 3; Informacja Stanisława Sachsa.

SAMULOWSKI JULIAN,
Więzień KL Dachau, w KL Mauthausen-Gusen.
Urodzony 25.05.1890 r. w Gietrzwałdzie na Warmii, syn Andrzeja i Marty z d. Nowacka, mieszkaniec Żor pow. rybnicki. Kształcił się w szkole muzycznej w Świętej Lipce, następnie w konserwatorium w Berlinie. Studia ukończył w 1913 r. W poszukiwaniu pracy przyjechał na Śląsk, skąd pochodziła jego matka (urodzona w Mikołowie), i rozpoczął pracę w Żorach jako organista i dyrygent chóru kościelnego, gdzie poznał swoją przyszłą żonę Gertrudę z d. König. Po pierwszej wojnie światowej, podczas której został wcielony do wojska, wrócił do Żor, gdzie w styczniu 1919 r. objął dyrygenturę chóru Towarzystwa Śpiewaczego "Feniks". Jesienią 1919 r. wyjechał na Warmię do Gietrzwałdu, gdzie brał udział w reaktywowaniu Towarzystwa Ludowego, następnie uczęszczał na kurs dla agitatatorów plebiscytowych w Warszawie, później wrócił do Żor. Były powstaniec - brał udział w drugim powstaniu śląskim, a po jego upadku, jako dyrygent związkowy organizował zjazdy kół śpiewaczych okręgu opolskiego i wodzisławskiego. Skomponował kilka utworów na użytek chóru kościelnego. Doprowadził do końca prace przy organizowaniu I Ogólnośląskiego Zjazdu Kół Śpiewaczych. W 1921 r. został powołany na stanowisko dyrygenta orkiestry plebicytowej. Brał czynny udział w trzecim powstaniu śląskim, a po powstaniu ze względów rodzinnych, podjął pracę w Dyrekcji Kolei Państwowych w Katowicach jako kapelmistrz, a następnie w Królewskiej Hucie (Chorzowie) jako organista. W 1922 r. był dyrygentem orkiestry w kopalni "Knurów". Zainicjował wydawanie pieśni śląskich (I zeszyt - Śpiewnik Związku). Był człowiekiem niepokornym, a częste zatargi nie tylko na tle politycznym przyczyniły się do tego, że często zmieniał pracę i miejsce zamieszkania. W latach 1922-29 pracował jako organista. W latach 1930 i 1931 zajął się działalnością polityczną, będąc zwolennikiem Wojciecha Korfantego, jednak na skutek stanowczego sprzeciwu żony, działalności tej zaprzestał. Do wybuchu drugiej wojny światowej pracował w Dyrekcji Okręgowej Kolei Państwowych w Katowicach jako urzędnik i kapelmistrz, będąc jednocześnie dyrygentem chóru "Feniks" w Żorach. Aresztowany 2.05.1940 r. i osadzony w KL Dachau, skąd przeniesiono go do KL Mauthausen-Gusen, gdzie zmarł 8.11.1940 r.
Bibliografia: Zbiory J. Delowicza; W ocalałej kartotece wieźniów byłego KL Mauthausen nie figuruje.

SANDER MICHAŁ,
Więzień w KL Auschwitz nr 62587, w KL Buchenwald nr 42866.
Urodzony 28.11.1924 r. w Raciborzu. Po aresztowaniu przetransportowany do KL Auschwitz, zarejestrowany w obozowej ewidencji dnia 1.09.1942 r. jako więzień nr 62587. Następnie, przetransportowany do KL Buchenwald i tam zarejestrowany jako więzień nr 42866. Przeżył w obozie do jego wyzwolenia w dniu 11.04.1945 r.
Bibliografia: I. Pająk "Mieszkańcy Śląska, Podbeskidzia, Zagłębia Dąbrowskiego w KL Auschwitz", Katowice 1998, s. 208; W zachowanych dokumentach PMA-B nie figuruje.

SANECZNIK ZYGMUNT,
Więzień wiezienia w Rzeszowie.
Urodzony 11.03.1923 r. w Rybniku. Były uczeń rybnickiego gimnazjum, harcerz IV Drużyny Harcerzy im. Henryka Sienkiewicza w Rybniku. Gdy rozpoczęła się okupacja hitlerowska przedostał się na teren Małopolski - zamieszkał w Mielcu i tam zaangażował się w działalność ruchu oporu. Aresztowany 4.02.1944 r. w Mielcu - był więziony przez kilka dni w Rzeszowie. Sąd doraźny skazał go wraz z dziewięcioma kolegami na karę śmierci. Wyrok wykonano przez rozstrzelanie 11.02.1944 r.
Bibliografia: L. Musiolik "Rybniczanie słownik biograficzny", Rybnik 2000, s. 157.

SCHLESINGER WIKTOR GERARD,
Więzień w KL Auschwitz nr 115562.
Urodzony 1.04.1919 r. w Rybniku, syn Walentego i Matyldy z d. Ogon, zamieszkały w Rybniku. Po aresztowaniu przekazany transportem zbiorowym do KL Auschwitz i tam zarejestrowany 16.04.1943 r. jako więzień nr 115562. Zginął w tym obozie 30.10.1943 r. Według wystawionego aktu zgonu nr 31200/1943 - potwierdzonego przez lekarza obozowego, zmarł o godz. 11:45, określenie przyczyny zgonu to "Lungentuberkulose" (gruźlica płuc).
Bibliografia: I. Pająk "Mieszkańcy Śląska, Podbeskidzia, Zagłębia Dąbrowskiego w KL Auschwitz", Katowice 1998, s. 1146; PMA-B "Księga zgonów", t. 21 s. 1168, nr id. 61577.

SCHUTZ KURT,
Więzień w KL Auschwitz.
Urodzony 2.11.1919 r. w Rydułtowach pow. rybnicki, syn Jakuba i Pauli, mieszkaniec Rydułtów. Po aresztowaniu przetransportowany do KL Auschwitz gdzie zginął 21.03.1942 r. Według wystawionego aktu zgonu nr 3353/1942 - potwierdzonego przez lekarza obozowego, zmarł o godz. 18:00, określenie przyczyny zgonu to "Lungenentzündung" (zapalenie płuc).
Bibliografia: I. Pająk "Mieszkańcy Śląska, Podbeskidzia, Zagłębia Dąbrowskiego w KL Auschwitz", Katowice 1998, s. 1146; PMA-B "Księga zgonów", t. 3, s. 351, nr id. 4975.

SEKUŁA JÓZEF,
Więzień w KL Auschwitz nr 33263.
Urodzony 10.10.1897 r. w miejscowości Dolna Wieś pow. rybnicki, syn Emanuela i Marii z d. Gilner, zamieszkały w okresie okupacji hitlerowskiej w Katowicach. Po aresztowaniu przekazany do KL Auschwitz gdzie zarejestrowany został 29.04.1942 r. jako więzień nr 33263. Zginął 12.07.1942 r. Według wystawionego aktu zgonu nr 14770/1942 - potwierdzonego przez lekarza obozowego, zmarł o godz. 21:20, określenie przyczyny zgonu to "Fleckfieber" (tyfus plamisty).
Bibliografia: I. Pająk "Mieszkańcy Śląska, Podbeskidzia, Zagłębia Dąbrowskiego w KL Auschwitz", Katowice 1998, s. 170; PMA-B "Księga zgonów", t. 10, s. 1266, nr id. 13301.

SEKUŁA KAROL,
Więzień więzienia w Raciborzu, w Zgorzelcu, w Rawiczu, w KL Buchenwald.
Urodzony 18.09.1879 r., mieszkaniec Lubomi k.Wodzisławia Śl. pow. rybnicki, z zawodu krawiec. W okresie plebiscytu i powstań śląskich, tytułowano go "Polskim Królem w Lubomi". Przed pierwszą wojną światową organizował polskie wiece, był śpiewakiem kościelnym, organizował wycieczki do Krakowa, występował w amatorskim zespole teatralnym, prowadził polską bibliotekę w Lubomi. Za tak spontaniczną działalność dla miejscowego przedwojennego środowiska siedział w więzieniu w Raciborzu. Bardzo zaangażował się w agitację na rzecz przyłączenia Górnego Śląska do Polski. Był członkiem POW Górnego Śląska, współzałożycielem chóru mieszanego "Lutnia". W swojej stodole przechowywał broń sprowadzoną ze Strumienia i Pruchnej. W trzecim powstaniu śląskim zaopatrywał powstańców w prowiant. Po podziale Górnego Śląska na część polską i niemiecką, w 1922 r. wybrany został wójtem gminy Lubomia. Za zasługi dla Polski został między innymi odznaczony Krzyżem Powstańczym. Został aresztowany już w drugim dniu okupacji hitlerowskiej i więziony w Rybniku, ale po dwóch dniach zwolniony. Drugi raz został aresztowany 6.09.1939 r. i przekazany do więzienia w Raciborzu, Zgorzelcu, Rawiczu i następnie do KL Buchenwald gdzie zginął 10.03.1940 r
Bibliografia: Zbiory J. Delowicza (kserokopia z relacją córki Reginy Sekuła), skor. 7.

SEMAN PAWEŁ KAROL,
Więzień w KL Mauthausen-Gusen, w KL Dachau.
Urodzony 10.01.1898 r. w Niewiadomiu pow. rybnicki. Członek POW Górnego Śląska, był uczestnikiem trzech powstań śląskich, był członkiem Związku Powstańców Śląskich. Poszukiwany przez okupanta ukrywał się od początku okupacji hitlerowskiej, a w grudniu 1939 r. usiłował przedostać się na Węgry. Aresztowany w czerwcu 1940 r na granicy węgiersko-słowackiej, przekazany do KL Mauthausen-Gusen a następnie do KL Dachau gdzie zginął l.09.1942 r.
Bibliografia: L. Musiolik "Od Związku Powstańców Śląskich do Związku Kombatantów RP", s. 36; L. Musiolik "Śląscy patroni rybnickich ulic", Wyd. 1994 r. s. 40; L. Musiolik "Rybniczanie słownik biograficzny", Rybnik 2000, s. 158; W ocalałej kartotece wieźniów byłego KL Mauthausen nie figuruje..

SIĄKAŁA ALOJZY,
Więzień w KL Auschwitz nr 109857.
Urodzony 2.02.1915 r. w Jaworzu pow. cieszyński, z zawodu ogrodnik, mieszkaniec Rybnika. Po przeszkoleniu na kursie żandarmerii w Grudziądzu, pracował od 9.07.1936 do 27.10 1937 r. w służbie policyjnej, następnie w więziennictwie. Od 14.12.1938 do 20.02.1939 r. pracował w kop. "Rymer" w Niedobczycach. W pierwszych dniach okupacji hitlerowskiej przeniósł się do pracy na kolei i tam zaangażował się w działalność konspiracyjną w organizacji ZWZ/AK. Aresztowany 12.02.1943 r. i przetransportowany do KL Auschwitz. Po przesłuchaniach przekazany został 22.03.1943 r. na pobyt w obozie i zarejestrowany jako więzień nr 109857. Zginął 25.06.1943 r. Według wystawionego aktu zgonu nr 23303/1943 - potwierdzonego przez lekarza obozowego, zmarł o godz. 15:01, określenie przyczyny zgonu to "plötzlicher Herztod" (nagły zawał serca).
Bibliografia: A. Mrowiec "Z dziejów okupacji hitlerowskiej w rybnickiem", Katowice 1958, s. 26; "Rybnik. Zarys dziejów miasta od czasów najdawniejszych do 1980 roku", Katowice 1986, s. 244, 245; Danuta Czech "Kalendarz wydarzeń w KL Auschwitz", Oświęcim 1992, s. 450; "Zeszyty Oświęcimskie I", Oświęcim 1957, s. II/20; "Ziemia rybnicko-wodzisławska", red. J. Ligenzy, Katowice 1970, s. 274; PMA-B "Księga zgonów", Tom 16, s. 791, nr id. 56753.

SIEJKA EDMUND,
Więzień obozu przejściowego w Lyskach.
Mieszkaniec Boguszowic k.Rybnika, syn Józefa i Rozalii. Aresztowany wraz z rodzicami w drugiej połowie 1942 r. i osadzony w obozie przejściowym Polenlager nr 56 w Lyskach. Brak innych informacji o losach tego więźnia.
Bibliografia: Materiały archiwalne J. Delowicza.

SIEJKA JÓZEF,
Więzień obozu przejściowego w Lyskach.
Mieszkaniec Boguszowic k.Rybnika. Aresztowany wraz z żoną i synem w drugiej połowie 1942 r. i osadzony w obozie przejściowym Polenlager nr 56 w Lyskach. Brak innych informacji o losach tego więźnia.
Bibliografia: Zbiory J. Delowicza.

SIEJKA ROZALIA,
Więźniarka obozu przejściowego w Lyskach.
Mieszkanka Boguszowic k.Rybnika. Aresztowana wraz z mężem i synem w drugiej połowie 1942 r. i osadzona w obozie przejściowym Polenlager nr 56 w Lyskach. Brak innych informacji o losach tej więźniarki.
Bibliografia: Zbiory J. Delowicza.

SIERNY ALOJZY,
Więzień w KL Oranienburg, w KL Dachau.
Urodzony 5.12.1900 r., mieszkaniec Rybnika. Były powstaniec - uczestnik trzech powstań śląskich. W okresie okupacji hitlerowskiej zaangażowany w działalność ruchu oporu - w organizacji konspiracyjnej ZWZ. Aresztowany 21.05.1940 r. i przewieziony do KL Oranienburg, a następnie do KL Dachau gdzie zginął 13.07.1942 r.
Bibliografia: L. Musiolik "Od Związku Powstańców Śląskich do Związku Kombatantów RP", s. 36; L. Musiolik "Rybniczanie słownik biograficzny", Rybnik 2000, s. 158; Zbiory J. Delowicza.

SIKORA JAN,
Więzień obozu przejściowego w Nieborowicach.
Urodzony w 1896 r., mieszkaniec Ornontowic pow. rybnicki, górnik, były powstaniec - uczestnik powstań śląskich. Aresztowany zaraz na początku okupacji hitlerowskiej i przetransportowany do pierwszego obozu koncentracyjnego w pobliżu Rybnika (powstałego w 1939 r. po wkroczeniu wojsk hitlerowskich do Polski), a usytuowanego w lesie między Krywałdem - Nieborowicami - Pilchowicami. Zginął w tym obozie i pochowany został we wspólnej mogile w Pilchowicach.
Bibliografia: Zbiory J. Delowicza.

SIKORA JÓZEF,
Więzień obozu przejściowego w Nieborowicach.
Mieszkaniec Rydułtów pow. rybnicki. Aresztowany zaraz na początku okupacji hitlerowskiej i przetransportowany do pierwszego obozu koncentracyjnego w pobliżu Rybnika (powstałego w 1939 r. po wkroczeniu wojsk hitlerowskich do Polski) a usytuowanego w lesie między Krywałdem - Nieborowicami - Pilchowicami. Przeżył okrucieństwa tego obozu i odzyskał wolność.
Bibliografia: Zbiory J. Delowicza.

SIKORA STANISŁAW,
Więzień w KL Dachau, w KL Mauthausen-Gusen.
Mieszkaniec gminy Pstrążna pow. rybnicki. Aresztowany 2.05.1940 r. (miał szesnaście lat) i przekazany do KL Dachau, a następnie przeniesiony do Mauthausen-Gusen gdzie zginął we wrześniu 1941 r. Brak jest innych informacji o tym więźniu.
Bibliografia: Zbiory J. Delowicza.

SITEK ADAM,
Więzień w KL Auschwitz nr 10936.
Urodzony 24.12.1907 r. w Jastrzębiu pow. rybnicki. Po aresztowaniu przetransportowany do KL Auschwitz i zarejestrowany w obozowej ewidencji 5.03.1941 r. jako więzień nr 10936. Brak dokładniejszych informacji o losie tego więźnia.
Bibliografia: I. Pająk "Mieszkańcy Śląska, Podbeskidzia, Zagłębia Dąbrowskiego w KL Auschwitz", Katowice 1998, s. 86; Zbiory J. Delowicza.

SITKO JÓZEF,
Więzień w KL Mauthausen.
Urodzony 29.08.1911 r. w Połomi pow. rybnicki. Podczas okupacji hitlerowskiej, został zmuszony do podjęcia służby wojskowej w wojsku niemieckim. Gdy jednak jako wojskowy przyjechał na urlop, nie chciał wracać do jednostki więc okaleczył się (wbił igłę w żyłę). Uznano to za pretekst do zrezygnowania z dalszej służby wojskowej i sądzono go przed sądem wojskowym, który wydał wyrok kary śmierci, lecz wyroku nie wykonano - przesyłając go do KL Mauthausen gdzie wkrótce i tak zginął.
Bibliografia: Zbiory J. Delowicza (kserokopia z relacją prezes Koła ZBoWiD w Połomi - Józef Gąsior), skor. 7.

SIUDMOK FRANCISZEK,
Więzień w KL Auschwitz.
Mieszkaniec Rydułtów pow. rybnicki. Aresztowany w pierwszych dniach okupacji hitlerowskiej i przekazany do KL Auschwitz. Brak innych informacji o tym więźniu ponad to, że mimo ciężkich warunków jakie panowały w obozie, przeżył i odzyskał wolność.
Bibliografia: Zbiory J. Delowicza; W zachowanych dokumentach PMA-B nie figuruje.

SIWAK WASYL,
Więzień w KL Auschwitz nr 78825.
Urodzony 11.05.1917 r. w Wielopolu k.Rybnika. Po aresztowaniu przetransportowany do KL Auschwitz, zarejestrowany w obozowej ewidencji dnia 30.11.1942 r. jako więzień nr 78825. Przeniesiony 12.03.1943 r. do Gross-Rosen. Brak dalszych informacji o jego losie.
Bibliografia: I. Pająk "Mieszkańcy Śląska, Podbeskidzia, Zagłębia Dąbrowskiego w KL Auschwitz", Katowice 1998, s. 232.

SIWIEC FERDYNAND,
Więzień więzienia w Rybniku, w KL Auschwitz, w KL Mauthausen.
Urodzony 15.05.1900 r., mieszkaniec Chwałowic k.Rybnika, wykonywał zawód górnika. Członek POW Górnego Śląska, były powstaniec - brał udział w trzecim powstaniu śląskim. Aresztowany w okresie okupacji hitlerowskiej tj. 9.05.1941 r. i przez dziewięć miesięcy więziony w Rybniku, a nastepnie przekazany do KL Auschwitz i z kolei przesłany do KL Mauthausen gdzie zginął 25.08.1942 r.
Bibliografia: L. Musiolik "Od Związku Powstańców Śląskich do Związku Kombatantów RP", s. 37; L. Musiolik "Rybniczanie słownik biograficzny", Rybnik 2000, s. 160; Zbiory J. Delowicza; W zachowanych dokumentach PMA-B oraz w kartotece więźniów byłego KL Mauthausen nie figuruje.

SKALEC FRYDERYK,
Więzień więzienia w Katowicach, w KL Auschwitz nr 116688.
Urodzony 7.01.1914 r. w miejscowości Krempa, mieszkaniec Knurowa pow. rybnicki. Po aresztowaniu przetransportowany do więzienia w Katowicach, a stamtąd do KL Auschwitz gdzie zarejestrowany został 19.04.1943 r. w obozowej ewidencji jako więzień nr 116688. 15.07.1944 r. został przeniesiony prawdopodobnie do więzienia w Raciborzu i tam został wyzwolony 7.05.1945 r.
Bibliografia: I. Pająk "Mieszkańcy Śląska, Podbeskidzia, Zagłębia Dąbrowskiego w KL Auschwitz", Katowice 1998, s. 328; PMA-B karta personalna (Häftlings-Personal-Karte, tom 7, s. 288-289, sygn. D-AuI-3a/1365-1684, nr inw. 174146).

SKALEC HENRYK,
Więzień więzienia w Katowicach.
Mieszkaniec Knurowa pow. rybnicki. Aresztowany w pierwszych dniach okupacji hitlerowskiej, został przekazany do więzienia w Katowicach i tam na skutek orzeczenia doraźnego sądu, skazany na śmierć. Został zgilotynowany. Brak innych danych na temat losów tego więźnia.
Bibliografia: Zbiory J. Delowicza.

SKOWRONEK ERWIN,
Więzień więzienia w Rybniku, w Mysłowicach, w KL Auschwitz.
Urodzony 1.10.1916 r. w Radlinie pow. rybnicki, syn Jana i Marty z d. Heliosz, mieszkaniec Radlina. Bardzo aktywny członek Związku Harcerstwa Polskiego. Ukończył czteroletnią szkołę handlową w Rybniku, a następnie odbył czynną służbę wojskową. Z wojska został przedwcześnie zwolniony, ze względu na nabytą chorobą - otrzymał niewielką rentę. Po powrocie do domu, pracował jako urzędnik w starostwie w Rybniku, ale na dwa lata przed wybuchem drugiej wojny światowej, przeniósł się do pracy w kop. "Emma" w Radlinie. Podczas okupacji nadal tam pracował do czasu, gdy odmówił podpisania volkslisty i napisał, że jest narodowości polskiej. W 1940 r. ożenił się z Gertrudą z d. Szostek z Biertułtów, a w ich domu odbywały się spotkania zaufanych znajomych Polaków. Grywano w karty, ale posiadając nielegalnie odbiornik radiowy, słuchano polskojęzycznych wiadomości z Londynu, gromadzono i rozdzielano pieniężne ofiary dla najbiedniejszych Polaków pokrzywdzonych przez okupanta. Odwiedzał Skowronków także Wilhelm Wawrzyńczyk, współorganizator ruchu oporu na powiat rybnicko-wodzisławski, Jan Szulik z Głożyn - były poseł na sejm i inni. Dnia 12.04.1942 r. o 23:30 gestapo i szupo wtargnęło do domu Skowronków - przeprowadzając oczywiście rewizję wszystkich pomieszczeń. Erwin został aresztowany i odwieziony do budynku Gminnej Radu Narodowej w Radlinie, gdzie w piwnicy mieściło się tymczasowe więzienie. Następnego dnia odwieziony został do więzienia w Rybniku. Z Rybnika przetransportowano go do więzienia śledczego w Mysłowicach i przebywał tam ponad cztery miesiące. 5.09.1942 r. został przekazany do KL Auschwitz gdzie zginął - rozstrzelany 21.09.1942 r. Według wystawionego aktu zgonu nr 33222/1942 - potwierdzonego przez lekarza obozowego, zmarł o godz. 16:00, określenie przyczyny zgonu to "plötzlicher Herztod" (nagły zawał serca).
Bibliografia: PMA-B "Księga zgonów", t. 23, s. 216, nr id. 31409; Zbiory J. Delowicza (w oparciu o relację Karola Sachsa), skor. 2.

SKOWRONEK GERTRUDA z d. SZOSTEK,
Więźniarka wiezienia w Rybniku, w Wodzisławiu, w KL Auschwitz nr 8573.
Urodzona 19.12.1918 r. w Radlinie-Głożyny pow. rybnicki, córka Józefa i Wiktorii z d. Konieczny, zamieszkała w Radlinie-Głożyny. Harcerka, ukończyła kurs przysposobienia obronności kraju dla drużynowych ZHP. Zaangażowała się w działalność konspiracyjną wraz z mężem Erwinem od początku okupacji hitlerowskiej. Łączniczka pomiędzy Inspektoratem Rybnickim, a Okręgiem Śląskim ZWZ/AK. Aresztowana 13.04.1942 r. w swoim domu wraz z Marią Olszewską, z którą współpracowała. Więziona przez sześć tygodni w więzieniu w Rybniku, skąd wywieziona została do Wodzisławia Śl. Następnie, 11.07.1942 r. przekazana do KL Auschwitz i zarejestrowana jako nr obozowy 8573. W tym obozie zachorowała na tyfus, dostała się na izbę chorych, gdzie odwiedzała ją Maria Grzesiewska-Wojciechowska. Zmarła 28.01.1943 r. (miała zaledwie 24 lata). Według wystawionego aktu zgonu nr 4123/1943 - potwierdzonego przez lekarza obozowego, zmarła o godz. 11:00, określenie przyczyny zgonu to "Rippenfellentzündung" (zapalenie opłucnej).
Bibliografia: I. Pająk "Mieszkańcy Śląska, Podbeskidzia, Zagłębia Dąbrowskiego w KL Auschwitz", Katowice 1998, s. 494, 666; PMA-B "Księga zgonów", t. 3, s. 1107, nr id. 42386; Zbiory J. Delowicza (42, 71 s. 176, 319, Informacja Erny Bonarek), (relacja Zofii Warzecha z d. Szostek, Salomei Kolarczyk z d. Skowronek), skor. 2;

SKOWRONEK HENRYK,
Więzień w KL Buchenwald.
Mieszkaniec wioski Raszczyce w pow. rybnickim. Aresztowany już na początku okupacji hitlerowskiej tj. 20.09.1939 r. i przekazany do KL Buchenwald. Brak innych informacji o tym więźniu. Został zwolniony z obozu w marcu 1940 r.
Bibliografia: Zbiory J. Delowicza.

SKOWRONEK JAN,
Więzień więzienia w Rybniku, w KL Mauthausen.
Urodzony 16.05.1900 r. w Poszowicach pow. kozielski, mieszkaniec Pszowa pow. rybnicki. Po ukończeniu szkoły podstawowej podjął pracę jako młodociany górnik w kop. "Anna" w Pszowie. Pod koniec pierwszej wojny światowej był na froncie zachodnim, a po wojnie znowu pracował w kop. "Anna". W lutym 1919 r. wstąpił do POW Górnego Sląska. Były powstaniec - uczestnik trzech powstań śląskich, członek Związku Powstańców Śląskich, brał udział w działaniach na rzecz obrony interesów polskich. Należał do tych działaczy polskich, którzy spowodowali zamknięcie mniejszościowej niemieckiej szkoły w Pszowie. Przed drugą wojną światową, w sierpniu 1939 r. stał z bronią w ręku na pograniczu Polsko-Niemieckim w Suminie. W chwili wybuchu wojny uchodził na wschód i doszedł aż do Jarosławia. Już jednak w sierpniu 1940 r. wrócił do Ochojca k.Rybnika, bo tam przebywała jego żona. Przy zameldowaniu się na policji, został aresztowany i przebywał w więzieniu w Rybniku, a stamtąd został przesłany do KL Mauthausen. Pracował w obozie przy gaszeniu wapna. Zginął 28.10.1941 r.
Bibliografia: Zbiory J. Delowicza (kserokopia z relacją brata - Jerzego Skowronka), skor. 10; W ocalałej kartotece wieźniów byłego KL Mauthausen nie figuruje..

SKROBOL WINCENTY,
Więzień w KL Auschwitz.
Mieszkaniec Żor pow. rybnicki, powstaniec - uczestnik powstań śląskich. Aresztowany 17.12.1940 r. i osadzony w KL Auschwitz. Brak jest innych informacji o tym więźniu. Został zwolniony z obozu 5.04.1941 r.
Bibliografia: Zbiory J. Delowicza; W zachowanych dokumentach PMA-B nie figuruje.

SKRZEK JÓZEF,
Więzień - brak informacji dot. miejsca.
Urodzony w 1911 r., mieszkaniec miejscowości Piece w pow. rybnickim. Nauczyciel, w okresie międzywojennym wybitny działacz harcerski na Śląsku. Aresztowany i skazany na śmierć - zginął 3.12.1941 r. w egzekucji publicznej w Michałkowicach.
Bibliografia: S. Kędra i A. Szefer "Nauczyciele śląscy polegli i zamordowani w latach hitlerowskiej okupacji - Księga Pamiątkowa", Katowice 1971 r. s. 101.

SKRZYPIEC ANNA,
Więźniarka więzienia w Rybniku, w KL Ravensbruck, w KL Bergen-Belsen.
Mieszkanka Orzupowic k.Rybnika. W czasie okupacji hitlerowskiej współpracowała z Heleną Krak w organizacji konspiracyjnej AK. Gdy organizacja ta została w 1944 r. zdekonspirowana, wraz Heleną były aresztowane 28.09.1944 r. i wpierw więzione w Rybniku. Z Rybnika przetransportowane zostały do KL Ravensbrück, a stamtąd po kilku tygodniach w marszu ewakuacyjnym (gdy zbliżał się front) dostały się do KL Bergen-Belsen. Obóz został wyzwolony 15.04.1945 r. przez wojska angielskie i wówczas odzyskały wolność.
Bibliografia: Zbiory J. Delowicza.

SKRZYPIEC WIKTOR,
Wiezień w KL Mauthausen.
Mieszkaniec Orzupowic k.Rybnika. Aresztowany w pierwszych dniach okupacji hitlerowskiej i przekazany do KL Mauthausen. Zginął w tym obozie. Brak jest innych informacji o tym więźniu.
Bibliografia: Zbiory J. Delowicza; W ocalałej kartotece wieźniów byłego KL Mauthausen nie figuruje.

SKRZYSZOWSKI ALOJZY,
Więzień więzienia w Rybniku, w Brzegu, w Rawiczu.
Urodzony 7.11.1900 r. w Gorzyczkach k.Wodzisław Śl., mieszkaniec Gorzyc pow. rybnicki. Po pierwszej wojnie światowej stanął do walki o wyzwolenie Górnego Śląska spod jarzma pruskiego. Członk POW Górnego Śląska, były powstaniec - uczestnik trzech powstań śląskich. Brał udział w przygotowaniach do plebiscytu i trzeciego powstania. W trzecim powstaniu pełnił funkcję dowódcy 12 kompanii IV pp. raciborskiego. W niepodległej Polsce był pracownikiem gminy, a później naczelnikiem gminy Gorzyce, i na tym stanowisku pozostał do wybuchu drugiej wojny światowej. Został aresztowany 4.10.1939 r. w Gorzycach i przewieziony do więzienia w Rybniku, gdzie na sesji wyjazdowej Sądu Specjalnego w Katowicach został skazany na pięć lat więzienia "... za udział w trzecim powstaniu śląskim na stanowisku dowódcy kompanii, za antyniemiecką postawę gdy pełnił funkcję naczelnika gminy, za dyskryminację miejscowych Niemców". Siedział w więzieniach w Rybniku, Brzegu, Rawiczu. Do domu powrócił po wyzwoleniu w 1945 r., i niemal natychmiast podjął pracę - organizując terenową władzę w Gorzycach. Był wójtem do 1954 r. potem administratorem hoteli komunalnych w Rybniku. Za zasługi dla Polski otrzymał: Śląski Krzyż Powstańczy, Order Odrodzenia Polski, Order Sztandaru Pracy klasy II, odznakę Zasłużony Dla Województwa Katowickiego i inne.
Bibliografia: Zbiory J. Delowicza (kserokopia z relacją Alojzego Skrzyszowskiego), skor. 8.

SKUPIEŃ JADWIGA pseud. Wisia,
Więźniarka więzienia w Rybniku, w Mysłowicach, w KL KL Ravensbruck, w KL Mauthausen.
Urodzona 1.11.1915 r. w Radlinie-Biertułtowach pow. rybnicki, córka Józefa i Konstantyny z d. Szczecina, mieszkanka Wodzisławia Śl. Ukończyła dwie klasy szkoły średniej, przez dwa lata uczęszczała także do konserwatorium muzycznego. Po studiach muzycznych podjęła pracę w sklepie obuwniczym swojego ojca. Prywatnie udzielała nauki gry na fortepianie. Na dwa lata przed wybuchem drugiej wojny światowej, otrzymała na własność sklep po rodzicach i w tym też okresie ukończyła kurs pielęgniarski więc podczas działań wojennych 1939 r. była pielęgniarką w szpitalu w Wodzisławiu - opiekując się także rannymi żołnierzami niemieckimi. Po zwolnieniu jej ze szpitala, w październiku 1939 r. otrzymała pozwolenie na prowadzenie swojego sklepu obuwniczego, które odebrano jej w kwietniu 1940 r. i Arbeitsamt posłał ją do pracy przymusowej w Hucie "Silesia" w Rybniku. Sklep i dom władze niemieckie zlikwidowały. W maju 1940 r. wstąpiła do organizacji konspiracyjnej "Orzeł Biały". Odtąd mieszkanie Jadwigi stało się punktem kontaktowym dla ZWZ/AK. We wrześniu 1944 r. przeniesiono ją do pracy w Zakładach Chemicznych w Kędzierzynie. W październiku 1944 r. organizacja AK została w Rybniku po raz kolejny zdekonspirowana, skutkiem czego Jadwiga została aresztowana. Po kilku dniach pobytu na gestapo w Rybniku przez znajomą współaresztowaną przekazała informację koleżankom z organizacji AK - Helenie i Annie Krak, by się do niczego nie przyznawały, bo ona niczego na przesłuchaniach nie powiedziała. Gryps wpadł w ręce gestapowców, więc torturami chcieli wymusić przyznanie się o przynależności do organizacji. Jadwiga bojąc się że nie wytrzyma tortur i może zdradzić koleżanki, usiłowała popełnić w więzieniu samobójstwo (chciała podciąć sobie żyły). Została jednak zawieziona do szpitala i starano się utrzymać ją przy życiu. 17.01.1945 r. z więzieniu w Rybniku, przesłano ją do więzienia śledczego w Mysłowicach, gdzie przebywała przez trzy dni. Z uwagi na zbliżającą się do obozu Armię Radziecką, przetransportowano ją wraz z innymi więźniarkami do KL Ravensbrück, a następnie do KL Mauthausen do filii w Schergenkub. Odzyskała wolność gdy wyzwolony został obóz w maju 1945 r.
Bibliografia: Zbiory J. Delowicza (kserokopia z relacją ojca Jana Skupnia, Jadwigi Skupień), skor. 6; W ocalałej kartotece wieźniów byłego KL Mauthausen nie figuruje.

SKUPIEŃ JÓZEF,
Więzień obozu - brak informacji dot. miejsca.
Mieszkaniec Dzimierza k.Rydułtów pow. rybnicki. Aresztowany w pierwszych dniach okupacji hitlerowskiej na skutek donosu miejscowych renegatów, przekazany został do obozu koncentracyjnego. Brak informacji o nazwie obozu w którym przebywał, zginął w obozie 25.02.1941 r.
Bibliografia: Zbiory J. Delowicza; W zachowanych dokumentach PMA-B oraz w kartotece więźniów byłego KL Mauthausen nie figuruje.

SKUPIEŃ KONSTANTYNA z d. SZCZECINA,
Więźniarka w KL Ravensbrück, w KL Bergen-Belsen.
Urodzona 26.02.1892 r. w Pszowie pow. rybnicki. W okresie międzywojennym prowadziła sklep obuwniczy razem z mężem i córką Jadwigą. Zaangażowana od listopada 1939 r. w działalność konspiracyjną w SZP - ZWZ/AK. Łączniczka w Inspektoracie Rybnickim - Rejon Wodzisław Śl. Poza tym, prowadziła punkt kontaktowy, ukrywała i żywiła partyzantów i konspiratorów. Jej córka Jadwiga ps. "Wisia" pełniła także funkcję łączniczki i wraz z Heleną Krak zostały aresztowane, gdy w październiku 1944 r. miała miejsce poważniejsza akcja aresztowań w Inspektoracie Rybnickim AK. Konstantyna została aresztowana już w sierpniu 1944 r. i przekazana wpierw na gestapo w Rybniku a następnie przesłano ją do obozu w KL Ravensbrück. Po ewakuacji tego obozu dostała się do obozu w KL Bergen-Belsen gdzie zmarła na tyfus 10.04.1945 r.
Bibliografia: Zbiory J. Delowicza (kserokopia z relacją Jana Skupnia), skor. 6.

SKUPIEŃ TEODOR,
Więzień w KL Mauthausen nr 45886.
Urodzony 25.04.1890 r. w Lyskach pow. rybnicki, mieszkaniec Lysek. Aresztowany 23.01.1943 r., został przekazany do KL Mauthausen i zarejestrowany jako więzień nr 45886. Brak informacji o dalszych losach tego więźnia.
Bibliografia: Zbiory J. Delowicza.

SKUPISZ FRYDERYK,
Więzień w KL Auschwitz nr 67209.
Urodzony 23.10.1914 r. w Raciborzu. Po aresztowaniu przetransportowany do KL Auschwitz i zarejestrowany 9.10.1942 r. w obozowej ewidencji jako więzień nr 67209. Brak informacji o dalszym losie więźnia.
Bibliografia: I. Pająk "Mieszkańcy Śląska, Podbeskidzia, Zagłębia Dąbrowskiego w KL Auschwitz", Katowice 1998, s. 215.

SLADEK TADEUSZ,
Więzień w KL Neukirchen k.Norymbergii.
Urodzony 5.03.1925 r. w Paruszowcu k.Rybnika, mieszkaniec Rybnika (miał w okresie rozpoczęcia okupacji czternaście lat). Harcerz II Drużyny Harcerzy im. Zawiszy Czarnego w Paruszowcu. Postanowił mimo swojego młodego wieku, przedostać się na zachód i tam wstąpić do wojska polskiego by walczyć z okupantem. Na wyprawę tą wybrał się razem z kolegą Dyrszką. Wyruszyli za granicę 29.12.1941 r. i udało im się przedostać przez granicę Czech i Moraw do granicy Słowacji. Tam niestety zostali ujęci przez niemiecką straż graniczną i odstawieni na gestapo, gdzie Tadeusz dosyć odważnie oświadczył, że jest Polakiem i zdecydował się przedostać do armii polskiej by służyć swojej ojczyźnie. W wyniku tak oczywistego stwierdzenia, przekazany został do KL Neukirchen k.Norymbergii. Sądzony przed Trybunałem Ludowym w Berlinie pod koniec 1942 r. otrzymał wyrok pięciu lat wiezienia. Został jednak w drodze łaski wcześniej zwolniony z obozu do domu. Zmarł 13.06.1944 r. po ośmiu dniach pobytu w domu, w wyniku urazów i ran odniesionych w czasie przesłuchań i tortur więziennych.
Bibliografia: L. Musiolik "Rybniczanie słownik biograficzny", Rybnik 2000, 161; Zbiory J. Delowicza.

SŁADEK FLORIAN,
Więzień więzienia w Mysłowicach, w KL Auschwitz nr 47722.
Urodzony 3.04.1913 r. w Wielopolu k.Rybnika, syn Konstantego i Rozalii z d. Hanek, mieszkaniec Wielopola. Po aresztowaniu, najprawdopodobniej wpierw przetransportowany do więzienia śledczego (Ersatzpolizeigefängnis) w Mysłowicach, a stamtąd przekazany 17.07.1942 r. do KL Auschwitz gdzie zarejestrowano go jako więźnia nr 47722. Zginął 23.09.1942 r. Według wystawionego aktu zgonu nr 33237/1942 - potwierdzonego przez lekarza obozowego, zmarł o godz. 13:30, określenie przyczyny zgonu to "Fleckfieber" (tyfus plamisty).
Bibliografia: I. Pająk "Mieszkańcy Śląska, Podbeskidzia, Zagłębia Dąbrowskiego w KL Auschwitz", Katowice 1998, s. 666; PMA-B "Księga zgonów", t. 23, s. 231, nr id. 31424.

SŁANINA ANTONI,
Więzień więzienia Montelupich w Krakowie, w KL Dachau nr 3006, w KL Gross-Rosen nr 129202, w KL Mauthausen.
Urodzony 6.06.1909 r. w Herne - Westfalia, syn Jana. Został aresztowany już w drugim dniu okupacji hitlerowskiej i osadzony w więzieniu w Wodzisławiu Śl. za drukowanie i kolportowanie ulotek. Następnie, przewieziony został wraz z ojcem do więzienia w Rybniku, a stamtąd do KL Dachau gdzie był zarejestrowany jako więzień nr 3006. Kiedy jednak uznano oskarżenie za bezzasadne, zwolniono go z obozu. Po powrocie do Wodzisławia, wraz z rodzicami wyjechał do Guberni i tam otrzymał zatrudnienie w branży papierniczej na stanowisku kierownika sprzedaży w hurtowni papieru. W nowym miejscu pobytu zaangażował się w działalność ruchu oporu, organizując między innymi papier do druku ulotek. W mieszkaniu jego rodziców zorganizowano komórkę przerzutu Polaków, którzy ze Śląska przybywali do Krakowa jako dezerterzy z wojska niemieckiego. Załatwiane były dla nich fałszywe dokumenty i jako polskich robotników wysyłano na roboty do Niemiec. W 1943 r. Niemcy wykryli braki w stanie papieru w hurtowni i Antoni został aresztowany. Przebywał do lata 1944 r. w więzieniu na Montelupich, a gdy zbliżał się front - został przetransportowany do KL Gross-Rosen i tam zarejestrowany jako więzień nr 129202. W czasie transportu, udało mu się wymienić dokumenty na zabrane zmarłemu współwięźniowi, a znacznie mniej obciążonego przewinieniami wobec Niemców. W KL Gross-Rosen dostał się do podobozu Fünfteichen. Dnia 14.02.1945 r. ewakuowany do KL Mauthausen, a stamtąd do podobozu Ebensee gdzie doczekał się wyzwolenia przez wojska amerykańskie. Powrócił do domu w sierpniu 1945 r. Otrzymał nominację na Pełnomocnika Rządu d/s. Poligraficznych na miasto Bytom, a następnie został dyrektorem tego przedsiębiorstwa do czasu przejścia na emeryturę.
Bibliografia: Zbiory J. Delowicza (kserokopia z relacją Bronisławy Słanina, Leona Słaniny), skor. 6.

SŁANINA AUGUSTYN,
Więzień więzienia w Wodzisławiu, w Rybniku, w KL Oranienburg-Sachsenhausen, w KL Dachau.
Urodzony 16.09.1885 r. w Turzy k.Wodzisławia Śl. W wieku czternastu lat - zmuszony przez ciężkie warunki materialne rodziców, rozpoczął pracę w kop. "Emma" w Radlinie. W 1902 r. wstąpił do utworzonego koła śpiewaczego "Słowiki" w Nordehausen gdzie pojechał "za pracą". W 1903 r. na trzy miesiące wyjechał na Śląsk, aby brać udział w walce agitacyjnej o przyłączenie Górnego Śląska do Polski. Agitował też na rzecz Korfantego. Po trzech miesiącach wrócił do Westfalii gdzie z jeszcze większym zapałem prowadził agitację polityczną. Wstąpił do Towarzystwa Gimnastycznego "Sokół" w Herne. Następnie przez wiele lat był w zarządzie tego Towarzystwa. W 1904 r. był współzałożycielem polskiej organizacji górniczej "Zjednoczenie Polskie" w Herne. W 1905 r. był współorganizatorem strajku górników w Westfalii, który trwał siedem tygodni. Po zakończeniu strajku został z kopalni zwolniony. W 1906 r. założył w Bottrop Towarzystwo Śpiewacze "Wyspiański" i pełnił w nim funkcję prezesa przez pięć lat. Następnie, organizował oddziały Towarzystwa Gimnastycznego "Sokół" na terenie całej Westfalii. W 1907 r. zawarł związek małżeński z Marią z d. Sikora. W 1912 r. wrócił z rodziną na Śląsk i osiedlił się w Jedłowniku, a pracę podjął w kop. "Anna" w Pszowie. Nadal oczywiście angażował się w pracę społeczno-polityczną w Jedłowniku, założył Towarzystwo św. Barbary, i zrzeszające wszystkie zawody Zjednoczenie Zawodowe Polskie. W 1912 r. po rozwiązaniu niemieckiego parlamentu i rozpisaniu nowych wyborów agitował na rzecz księdza Pawła Pośpiecha z Kokoszyc, który otrzymał w wyborach mandat poselski. Na początku 1919 r. wstąpił do POW Górnego Śląska. W czasie konstytuanty w Berlinie, jako polski agitator został aresztowany przez niemiecką policję i osadzony w więzieniu w Raciborzu. Zarzucano mu terror wyborczy i zdradę kraju. Na podstawie amnestii był zwolniony w 1919 r. przez komisję aliancką. Po powrocie z więzienia, został mianowany komendantem POW na Kokoszyce, Jedłownik, Turzę, Czyżowice i Zawadę. Był powstańcem - uczestnikiem wszystkich trzech powstań śląskich - członkiem Związku Powstańców Śląskich. W 1920-1921 był kontrolerem obwodowym na Pszów, Krzyżkowice, Kokoszyce, Zawadę i Jedłownik. Był w stałym kontakcie z komisariatem plebiscytowym w Rybniku (z doktorem Różańskim). Po trzecim powstaniu przeniósł się do Wodzisławia i prowadząc hotel, nadal aktywnie działał w Towarzystwie Śpiewaczym "Wiosna", w Stowarzyszeniu Kupców Polskich, w Towarzystwie Gimnastycznym "Sokół", był członkiem magistratu w Wodzisławiu, współzałożycielem i wieloletnim prezesem Związku Obrony Kresów Zachodnich (późniejszy Związek Zachodni). Działał na rzecz umocnienia polskiego posiadania w mieście, w kościele, w szkole. Za to otrzymał odznaczenia: Krzyż Zasługi, Śląski Krzyż Powstańczy i inne. W dniu 1.09.1939 r. został aresztowany w Boguminie a następnie przesłuchiwany w Wodzisławiu i z kolei więziony w Rybniku, skąd przekazano go 7.04.1940 r. do KL Oranienburg-Sachsenhausen. We wrześniu 1940 r. trafił do KL Dachau gdzie uznawany był za więźnia politycznego do wyzwolenia obozu 29.04.1945 r. przez wojska amerykańskie. Powrócił do domu w lipcu 1945 r.
Bibliografia: Zbiory J. Delowicza (kserokopia z relacją Augustyna Słaniny, syna Stefana Słaniny i córki Jadwigi), skor. 6.

SŁANINA BRONISŁAWA z d. ZARZECKA,
Więźniarka więzienia w Katowicach, w Mysłowicach, w KL Ravensbrück, w KL Mauthausen, podobozu Shörgenhub k.Linz.
Urodzona 18.08.1913 r. w Wodzisławiu Śl. Ukończyła Gimnazjum Sióstr Urszulanek w Rybniku i dwuletnią Szkołę Handlową w Wodzisławiu Śl. W 1933 r. wyszła za mąż za Leona Słaninę, syna Jana. Wiosną 1939 r. Przeprowadzili się do Katowic-Ligoty, otwierając dom towarowy przy kop. "Wujek". Bronisława na początku okupacji także prowadziła w/w dom towarowy, ale już w 1940 r. Niemcy skonfiskowali jej mienie i usunięta została z własnego budynku ze sklepem. Wraz z koleżanką Jadwigą Skupniową z Wodzisławia, zaangażowała się w działalność organizacji konspiracyjnej AK. Była łączniczką, prowadziła punkt kontaktowy w sklepie, w którym pracowała jako sprzedawczyni. Podejrzewana przez Niemców o kontakt z konspiracją, została z pracy zwolniona i dostała nakaz pracy przymusowej w fabryce pod nazwą "Elwator" w Katowicach. Nie zaprzestała jednak pracy w ruchu oporu. Dnia 2.10.1944 r. aresztowano ją w związku z dekonspiracją AK w Wodzisławiu Śl. Do 20.01.1945 r. przebywała w więzieniu w Katowicach, a następnie przekazana została do więzienia śledczego (Ersatzpolizeigefängnis) w Mysłowicach. Po trzech dniach, na wskutek zbliżania się Armii Radzieckiej odesłana była w transporcie zbiorowym do KL Ravensbrück, ale z powodu bombardowań dworców kolejowych transport ten skierowano do KL Mauthausen. Po trzech dniach przybyła do podobozu w Shörgenhub k.Linz gdzie 8.05.1945 r. została wyzwolona przez wojska amerykańskie.
Bibliografia: Zbiory J. Delowicza; W ocalałej kartotece wieźniów byłego KL Mauthausen nie figuruje.

SŁANINA JAN,
Więzień więzienia w Wodzisławiu, w KL Dachau nr 3005.
Urodzony 28.04.1878 r. w Turzy k.Wodzisławia Śl., mieszkaniec Wodzisławia Śl. Po ukończeniu szkoły powszechnej, podjął pracę zarobkową w kop. "Emma" w Radlinie. Następnie, wyjechał z rodzicami do Westfalii do miasta Herne by polepszyć warunki bytu. Tam zetknął się z wielkim ruchem społeczno-kulturalnym Polonii, organizującej się w różne związki patriotyczne. Założył Towarzystwo Śpiewu "Słowiczek" i Towarzystwo Gimnastyczne "Sokół". W chwilach wolnych od pracy dokształcał się na kursie drukarzy - uzyskując dyplom kwalifikowanego drukarza. Wspólnie z żoną założył w 1908 r. drukarnię i sklep z artykułami piśmiennymi w Herne, stał się wydawcą tygodnika "Głos Uchodźcy", drukował kalendarze i broszurki. Przez kilka lat pełnił funkcję prezesa Związku Kół Śpiewaczych na okręgi Westfalii i Nadreni. Podczas pierwszej wojny światowej od 1915 r. do 1918 r. walczył jako żołnierz niemiecki - narodowości polskiej. Po wojnie w 1920 r. wrócił do Polski do Szamotuł w woj. poznańskim, gdyż jako "niebezpieczny Polak" nie dostał zezwolenia na osiedlenie się na Śląsku. Przybył do Wodzisławia dopiero po powstaniach śląskich, a od 1922-1924 r. wydawał tygodnik "Gazeta Wodzisławska", przez kilka lat był prezesem Kół Śpiewaczych okręgu wodzisławskiego. Od 1922 r. był politycznym zwolennikiem stronnictwa Wojciecha Korfantego. Już w trzecim dniu okupacji hitlerowskiej został aresztowany i osadzony na sześć tygodni w więzieniu w Wodzisławiu. Po zwolnieniu z więzienia, w grudniu 1939 r. był aresztowany ponownie za druk antyhitlerowskich ulotek i tym razem przewieziony został wraz z synem Antonim (także aresztowanym pod tym samym zarzutem) do KL Dachau i tam zarejestrowany jako więzień otrzymał nr 3005. Kiedy jednak oskarżenie uznano za bezzasadne, zwolniono go z obozu. Jego majątek został przez Niemców skonfiskowany, więc cała jego rodzina wyjechała do Guberni. Tam w ich mieszkaniu zorganizowano komórkę przerzutu Polaków, którzy ze Śląska przybywali do Krakowa jako dezerterzy z wojska niemieckiego. Załatwiane były fałszywe dokumenty z fikcyjnymi personaliami i jako polskich robotników wysyłano ich na roboty do Niemiec. Zmarł 9.03.1945 r. przed wyzwoleniem przez Armię Czerwoną.
Bibliografia: Zbiory J. Delowicza (kserokopia z relacją Augustyna Słaniny, syna Stefana Słaniny i córki Jadwigi), skor. 6.

SŁANINA KONRAD,
Jeniec Oflagu XI B Braunschweig (Brunszwik), Jeniec Oflagu II C Woldenberg w Dobiegniewie.
Urodzony 28.11.1908 r. w Knurowie pow. rybnicki, mieszkaniec Rybnika. Uczestnik kampanii wrześniowej 1939 r. ze stopniem podporucznika. Był adiutantem w batalionie I/75 pp. Wzięty do niewoli do końca okupacji hitlerowskiej był jeńcem Oflagu XI B Braunschweig (Brunszwik) i Oflagu II C Woldenberg w Dobiegniewie. Po wyzwoleniu w 1945 r. pracował w Rybniku w Powszechnej Spółdzielni Spożywców "Społem" - jako wiceprezes, a następnie był dyrektorem Zakładów Mięsnych w Rybniku. Zmarł 14.08.1991 r.
Bibliografia: L. Musiolik "Rybniczanie słownik biograficzny", Rybnik 2000, s. 161; Zbiory J. Delowicza.

SŁANINA LEON,
Jeniec obozu jenieckiego w Wiedniu, obozu pracy wychowawczej w Karlsruhe.
Urodzony w 1904 r. w Horne - Westfalia. Jako członek Obrony Narodowej w dniu 3.09.1939 r. z grupą powstańców opuścił Katowice, udając się na wschód i dotarł do Lwowa, a stamtąd 12.09.1939 r. udał się w kierunku Zborowa, gdzie z rozbitków wojska polskiego uformowano większą jednostkę wojskową pod dowództwem majora Kryzera. 20.09.1939 r. cały oddział dostał się do niewoli radzieckiej i przetransportowany był przez Kijów, Charków do obozu jeńców w Starobielsku. W obozie, spotkał się z komendantem Obrony Narodowej na powiat rybnicki - Nikodemem Sobikiem i innymi znajomymi z Wodzisławia (majorem Kuczmą i kapitanem Jankowskim z Rybnika). Na mocy porozumienia niemiecko-radzieckiego (w tym okresie) jeńcy pochodzący ze Śląska, poznańskiego czy Pomorza, przekazani zostali wojsku niemieckiemu. Leon został przekazany Niemcom w styczniu 1940 r. w Terespolu k.Brześcia. Przebywał następnie w obozie jenieckim koło Wiednia a potem w Badenii, gdzie dostał się do więzienia na trzy tygodnie, zaś w 1943 r. na trzy miesiące do obozu pracy wychowawczej w Karlsruhe. W konsekwencji dalszych przeniesień, koniec wojny zastał go w Freibergu w Badenii. Przez międzynarodowy Czerwony Krzyż dowiedział się o pobycie żony Bronisławy w obozie repatriacyjnym w Linzu, więc pojechał tam i razem, w maju 1946 r., powrócili do Polski
Bibliografia: Zbiory J. Delowicza (kserokopia z relacją Bronisławy Słanina, Leona Słaniny), skor. 6.

SŁANINA RYSZARD,
Więzień więzienia Montelupich w Krakowie.
Urodzony w 1911 r., mieszkaniec Wodzisławia Śl., przed wojną aktywny działacz Związku Harcerstwa Polskiego w tym mieście. Podczas okupacji opuścił Wodzisław Śl. i zamieszkał w Krakowie. Został tam aresztowany i przejściowo więziony na Montelupich - podejrzany o działalność w organizacji konspiracyjnej. Brak dalszych informacji o jego losie. Wiadomo jedynie, że przeżył okres okupacji i po wyzwoleniu pracował w Krakowie jako pracownik umysłowy w handlu.
Bibliografia: Zbiory J. Delowicza (kserokopia z relacją Augustyna Słaniny, syna Stefana Słaniny i córki Jadwigi), skor. 6.

SŁANINA STEFAN,
Więzień więzienia w Wodzisławiu, w Rybniku, Oflagu w Murnau.
Urodzony w 1909 r., mieszkaniec Wodzisławia Śl., w 1929 r. ukończył gimnazjum w Rybniku, a następnie rozpoczął studia prawnicze na Uniwersytecie w Poznaniu, kończąc je w 1934 r. W 1939 r. i otrzymał nominację na sędziego grodzkiego w Rybniku. Brał udział w kampanii wrześniowej 1939 r. jako podporucznik piechoty w 4 pułku Strzelców Podhalańskich w Cieszynie. Po kapitulacji armii południowej, w której służył, ukrywał się w Cieszanowie koło Lubaczowa, ale po jakimś czasie wrócił do Wodzisławia po dokumenty, aby ponownie udać się do centralnej Polski. Na dworcu kolejowym w Wodzisławiu prawdopodobnie został rozpoznany i aresztowany (30.11.1939 r.). Wpierw umieszczono go w więzieniu w Wodzisławiu, gdzie przebywał do marca 1940 r. Zarzucano mu działalność na szkodę mniejszości niemieckiej na stanowisku sędziego. Końcem marca 1940 r. przeniesiony został do więzienia w Rybniku, a stamtąd przekazano go jako oficera wojska polskiego do Oflagu w Murnau, gdzie przebywał do chwili wyzwolenia przez wojska amerykańskie Wrócił do kraju w 1945 r.
Bibliografia: Zbiory J. Delowicza (kserokopia z relacją Augustyna Słaniny, syna Stefana Słaniny i córki Jadwigi), skor. 6.

SŁAWEK MARIAN,
Więzień więzienia w Raciborzu, w KL Auschwitz nr 22396.
Urodzony 17.01.1890 r. w Poznaniu, syn Józefa i Marii, mieszkaniec Pszowa pow. rybnicki. Po ukończeniu szkoły podstawowej dostał się do polskiej drukarni w Poznaniu jako pomocnik. Później uczęszczał na kurs księgowości. Brał udział w pierwszej wojnie światowej na froncie zachodnim od stycznia 1915 do września tegoż roku, a następnie przez dwa lata był w niewoli francuskiej. Od lutego 1918 r. do pierwszej wojny światowej służył w armii gen. Hallera jako ochotnik. Wrócił do kraju i służył w armii polskiej w lecznicy 13 baonu saperów jako sanitariusz w stopniu plutonowego. Z wojska zwolnił się w styczniu 1921 r. Od maja do sierpnia 1921 r. pełnił służbę graniczną pod Raciborzem, a następnie pracował jako sekretarz Urzędu Okręgowego w Rydułtowach. Od 1923 r. do wybuchu drugiej wojny był sekretarzem Urzędu Gminnego w Pszowie. Szczególną troską otaczał polskie towarzystwa, związki i organizacje, aby umacniać polską świadomość narodową, a z drugiej strony, by ustawicznie zmniejszać wpływy niemieckie. Należał do osób, które doprowadziły do likwidacji szkoły mniejszościowej niemieckiej w Pszowie. Z chwilą wybuchu wojny uchodził na wschód i dotarł aż w okolice Kielc. Na Śląsk powrócił w styczniu 1940 r. do Kamienia n/Odrą gdzie mieszkała żona. Postanowił tam przetrwać okres okupacji - otrzymał pracę biurową w majątku w Bukowie. Gdy jednak właściciel majątku otrzymał opinię z Pszowa, zmuszony był go zwolnić z pracy. We wrześniu 1941 r. został aresztowany i przez jakiś czas przebywał w więzieniu w Raciborzu a 11.11.1941 r. został przetransportowany do KL Auschwitz gdzie zarejestrowany był jako więzień nr 22396. Zginął 28.03.1942 r. Według wystawionego aktu zgonu nr 4237/1942 - potwierdzonego przez lekarza obozowego, zmarł o godz. 10:25, określenie przyczyny zgonu to "Phlegmone bei Herzschwäche" (flegmona przy niewydolności serca).
Bibliografia: PMA-B "Księga zgonów", t. 3, s. 1231, nr id. 5854; Zbiory J. Delowicza (kserokopia z relacją syna Tadeusza Sławka), skor. 10.

SŁAWIK ANTONI,
Więzień obozu w Nieborowicach, w Rawiczu, w KL Dachau, w KL Buchenwald.
Urodzony w 1876 r. na opolszczyźnie, przez jakiś czas mieszkaniec Dziergowic k. Kuźni Raciborskiej, z zawodu hutnik. Członek POW Górnego Śląska, były powstaniec - uczestnik powstań śląskich. Po podziale Górnego Śląska, przeniósł się z rodziną do Rybnika. W pierwszych dniach okupacji hitlerowskiej, ukrywał się w klasztorze OO Franciszkanów w Rybniku, wyszedł z ukrycia 27.09.1939 r. i został aresztowany. Wpierw więziony był w Nieborowicach, nastepnie przeniesiono go do więzienia w Rawiczu, stamtąd do KL Dachau i kolejno do KL Buchenwald gdzie zginął 6.08.1941 r.
Bibliografia: L. Musiolik "Od Związku Powstańców Śląskich do Związku Kombatantów RP", s. 37; L. Musiolik "Rybniczanie słownik biograficzny", Rybnik 2000, s. 162; Zbiory J. Delowicza.

SŁODKIEWICZ JÓZEF,
Więzień w KL Auschwitz.
Mieszkaniec Rydułtów pow. rybnicki, przedwojenny działacz społeczny - nauczyciel. Aresztowany w pierwszych dniach okupacji hitlerowskiej i przekazany do KL Auschwitz gdzie zginął w nieznanych okolicznościach.
Bibliografia: Zbiory J. Delowicza; W zachowanych dokumentach z KL Auschwitz nie figuruje.

SŁODKIEWICZ JÓZEFA,
Więźniarka w KL Auschwitz.
Mieszkanka Rydułtów pow. rybnicki. Aresztowana wraz z mężem Józefem w pierwszych dniach okupacji hitlerowskiej i przekazana do KL Auschwitz gdzie zginęła w nieznanych okolicznościach.
Bibliografia: Zbiory J. Delowicza; W zachowanych dokumentach PMA-B nie figuruje.

SŁUPIK PAWEŁ,
Więzień więzienia w Mysłowicach, w KL Auschwitz.
Urodzony 29.12.1899 r., mieszkaniec Chwałowic k.Rybnika. Członek POW Górnego Śląska, powstaniec - uczestnik powstań śląskich. Aresztowany 26.10.1942 r. i przekazany prawdopodobnie do więzienia śledczego (Ersatzpolizeigefängnis) w Mysłowicach, a po śledztwie przesłany do KL Auschwitz. Mimo potwornych warunków jakie panowały w obozie, przeżył i odzyskał wolność w maju 1945 r.
Bibliografia: Zbiory J. Delowicza; W zachowanych dokumentach PMA-B nie figuruje.

SŁUPIK ROMAN,
Więzień w KL Dachau.
Mieszkaniec Żor pow. rybnicki, uczeń Gimnazjum im. K. Miarki w tym mieście, uczestniczył w kampanii wrześniowej 1939 r., dostał się do niewoli z której udało mu się zbiec. Od pierwszych dni okupacji hitlerowskiej działał w ruchu oporu. Został aresztowany w maju 1940 r. i przekazany do KL Dachau. Brak informacji o dalszym losie tego więźnia.
Bibliografia: J. Delowicz "Żory - ludzie i wydarzenia", rok 1999, s. 85, 101.

SMOŁKA ALOJZY,
Więzień w KL Auschwitz nr 56885.
Urodzony 18.12.1925 r. w Ligocie k.Rybnika, syn Teodora i Zofii z d. Höning, mieszkaniec Gotartowic k.Rybnika. Po aresztowaniu przekazany do KL Auschwitz i zarejestrowany 7.08.1942 r w obozowej ewidencji jako więzień nr obozowy 56885. Zginął 9.09.1942 r. Według wystawionego aktu zgonu nr 29387/1942 - potwierdzonego przez lekarza obozowego, zmarł o godz. 16:35, określenie przyczyny zgonu to "akuter Magendarmkatarrh" (ostry nieżyt/katar żołądkowy-jelitowy).
Bibliografia: I. Pająk "Mieszkańcy Śląska, Podbeskidzia, Zagłębia Dąbrowskiego w KL Auschwitz", Katowice 1998, s. 203; PMA-B "Księga zgonów", t. 20, s. 849, nr id. 27675.

SMOŁKA JÓZEF,
Więzień w KL Dachau, w KL Buchenwald.
Mieszkaniec Gotartowic k.Rybnika. Członek POW Górnego Śląska, były powstaniec - uczestnik powstań śląskich, działacz plebiscytowy, w okresie międzywojennym członek Związku Powstańców Śląskich. W pierwszych dniach okupacji hitlerowskiej aresztowany i przekazany do KL Dachau, a następnie KL Buchenwald. Mimo ciężkich warunków jakie panowały w obozie, przeżył i odzyskał wolność. Powróciwszy do Rybnika, pracował do przejścia na emeryturę w Hucie "Silesia" jako kierownik walcowni.
Bibliografia: L. Musiolik "Od Związku Powstańców Śląskich do Związku Kombatantów RP", s. 37; L. Musiolik "Rybniczanie słownik biograficzny", Rybnik 2000, s. 162; Zbiory J. Delowicza.

SMÓŁKO ANASTAZJA,
Więźniarka w KL Auschwitz nr 31513.
Urodzona 7.07.1895 r. w Gotartowicach k.Rybnika. Po aresztowaniu przetransportowana do KL Auschwitz, zarejestrowana w obozowej ewidencji dnia 26.01.1943 r. jako więźniarka nr 31513. Zwolniona z obozu 11.03.1943 r.
Bibliografia: I. Pająk "Mieszkańcy Śląska, Podbeskidzia, Zagłębia Dąbrowskiego w KL Auschwitz", Katowice 1998, s. 524.

SMYCZEK ANTONI,
Więzień więzienia w Raciborzu.
Mieszkaniec Rydułtów pow. rybnicki. Aresztowany w pierwszych dniach okupacji hitlerowskiej i więziony w Raciborzu. Przeżył pobyt w więzieniu i uzyskał wolność. Brak dokładniejszych informacji o tym więźniu.
Bibliografia: Zbiory J. Delowicza.

SMYK ANIELA,
Więźniarka więzienia w Cieszynie.
Mieszkanka Rydułtów pow. rybnicki. Aresztowana w pierwszych dniach okupacji hitlerowskiej i więziona w więzieniu w Cieszynie. Przeżyła pobyt w więzieniu i odzyskała wolność.
Bibliografia: Zbiory J. Delowicza.


LOGO autorstwa mgr Joanny Kucharczak

Biblioteki Szkolne w Rybniku

webmajster - Gabriela Bonk bibliofilur@poczta.onet.pl